«Τα τραντάζαμε διαρκώς γιατί τα έπαιρνε ο ύπνος με το φαΐ στο στόμα!»
Τι ξέρεις για την 8 Μάρτη; Αναφορά της Επιτροπής Ορυχείων του Λόρδου Άσλεϊ
«Τα κορίτσια μου έπιαναν δουλειά στις 3 το πρωί και τελείωναν στις 10 το βράδυ… Τα τραντάζαμε διαρκώς ενώ τα ντύναμε για να ξυπνήσουν… Έπρεπε να τα κουνάμε συνέχεια ακόμα κι όταν τα ταΐζαμε γιατί τα έπαιρνε ο ύπνος με το φαΐ στο στόμα…»
Κατάθεση του Σάμουελ Κούλσον – πατέρα κοριτσιών – εργατριών
Η Βρετανία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η χώρα που βίωσε τη Βιομηχανική Επανάσταση σε όλες τις εκφάνσεις.
Τα εργοστάσια πολλαπλασιάστηκαν όπως και οι κλωστοϋφαντουργίες και τα ανθρακωρυχεία, και γύρω από αυτά αναπτύχθηκαν άναρχα οι παραγκουπόλεις των εργατών.
Το «παιδικό και γυναικείο εργατικό δυναμικό» ήταν άφθονο, πολύ φθηνότερο από τους άνδρες για μια σειρά απαιτητικών εργασιών και φυσικά δεν είχε κανένα μέσο αντίδρασης.
Το γεγονός μάλιστα ότι ήταν η ευρωπαϊκή «μήτρα» της Επανάστασης καθιστούσε και τα προβλήματα της εργατικής τάξης οξύτερα, μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, έναν διαρκή μετασχηματισμό όχι μόνο της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας, επηρεάζοντας αυτή έως τον πυρήνα της, την οικογένεια.
Ήταν η κοινωνία του Καρόλου Ντίκενς, συγγραφέα του «Όλιβερ Τουίστ».
Σημαντικός αριθμός ορφανών ή παιδιών φτωχών οικογενειών εργάζονταν σε εργοστάσια, σιδηροδρομικούς σταθμούς, ανθρακωρυχεία, κλωστοϋφαντουργία, ναυπηγεία, ως καθαριστές καμινάδων κι αλλού.
Η αναφορά της Επιτροπής Ορυχείων του Λόρδου Άσλεϊ
Παραθέτουμε αποσπάσματα από τα Πρακτικά του Βρετανικού Κοινοβουλίου (του 1842) και την εξεταστική επιτροπή όπου ο Λόρδος Άσλεϊ ήταν ο κύριος υποστηρικτής της κατάργησης της παιδικής εργασίας:
«Δουλεύω 5 χρόνια συνέχεια στο βάθος της γαλαρίας. Ο πατέρας δουλεύει στη γαλαρία δίπλα μου. Έχω 12 αδελφούς και αδελφές. Ο ένας απ’ αυτούς ξέρει να μετράει, ένας άλλος διαβάζει, τίποτε άλλο δεν ξέρει ούτε να γράψει. Κατεβαίνω στη γαλαρία στις 7 το πρωί και βγαίνω κατά τις 6 το απόγευμα, μερικές φορές κατά τις 7.
Δουλεύω πάντα χωρίς κάλτσες, χωρίς παπούτσια, χωρίς φόρμα. Μόνο το μισοφόρι μου φοράω. Δουλεύω μαζί με τους άντρες. Εκείνοι είναι ολόγυμνοι. Στην αρχή φοβόμουνα πολύ και δεν μου άρεσε αυτό. Τώρα συνήθισα και δεν με νοιάζει. Μου φέρονται όμως καλά. Δεν ξέρω ούτε να διαβάζω ούτε να γράφω».
Μαίρη Μπάρετ, 14 ετών
«Πηγαίνω στο ορυχείο γύρω στις 4 η ώρα (μερικές φορές κατά τις 3.30 το πρωί) και φεύγω στις 5.30 το απόγευμα. Όταν έχει φως τραγουδάω, ποτέ όμως μέσα στο σκοτάδι. Τότε δεν τολμώ να τραγουδήσω. Δεν αγαπώ τις γαλαρίες…
Πολλές φορές έχω ακούσει να μιλούν για το Χριστό. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ήρθε στη γη, ούτε γιατί πέθανε. Αλλά αυτός έβρισκε κανένα λιθαράκι για να ακουμπάει το κεφάλι του. Πόσο θα ’θελα, αντί για τις γαλαρίες, να πήγαινα στο σχολείο…»
Σάρα Γκούντερ, 8 ετών
Κατάθεση μιας βιομηχανικής εργάτριας στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή
– Ποια είναι η ηλικία σου;
– 23.
– Πού κατοικείς;
– Στο Λυντς.
– Σε ποια ηλικία έπιασες δουλειά στο εργοστάσιο;
– Όταν ήμουν 6 χρονών.
– Σε τίνος εργοστάσιο εργαζόσουν;
– Στου κυρίου Μπερκ.
– Τι είδους εργοστάσιο είναι;
– Κλωστήριο λιναριού.
– Ποια ήταν η δική σου δουλειά σ’ αυτό το εργοστάσιο;
– Άλλαζα μασούρια.
– Ποιες ήταν οι ώρες εργασίας σου σ’ αυτό το εργοστάσιο;
– Από τις 5 το πρωί ως τις 9 το βράδυ όταν είχε πολλή δουλειά.
– Για πόσο συνεχόμενο διάστημα εργάστηκες μ’ αυτό το εξοντωτικό ωράριο;
– Περίπου 1 χρόνο.
-Ποιες ήταν οι συνήθεις ώρες εργασίας όταν δεν είχατε τόση πολλή δουλειά;
– Από τις 6 το πρωί μέχρι τις 7 το βράδυ.
– Πόσο χρόνο σας έδιναν για τα γεύματά σας;
– 40 λεπτά το μεσημέρι.
– Είχατε καθόλου χρόνο για να φάτε πρωινό ή να πιείτε νερό;
– Όχι, αυτά τα κάναμε όποτε μπορούσαμε.
– Θεωρείς τη μεταφορά μασουριών κουραστική εργασία;
– Μάλιστα.
– Εξήγησέ μας, τι έπρεπε να κάνεις;
– Όταν τα τελάρα γεμίσουν, τα σταματάμε, βγάζουμε τις σαϊτες, μετά τα γεμάτα μασούρια, τα πηγαίνουμε στο μαγγάνι, ύστερα βάζουμε τα άδεια και τα τελάρα ξεκινάνε και πάλι.
– Γι’ αυτή τη δουλειά είσαι συνέχεια όρθια;
– Μάλιστα, έχει τόσα πολλά τελάρα και πάνε τόσο γρήγορα…
– Η εργασία σου είναι πολύ εξοντωτική;
– Μάλιστα, δεν έχεις καιρό για τίποτα.
– Αν καθυστερούσατε λίγο ή αργούσατε τι σας έκαναν;
– Μας χτυπούσαν με τη λουρίδα.
– Και συνηθίζουν να χτυπούν εκείνους που δεν δουλεύουν γρήγορα;
– Μάλιστα.
– Συνεχώς;
– Μάλιστα.
– Και τα κορίτσια και τ’ αγόρια;
– Μάλιστα.
– Εσένα σε χτύπησαν ποτέ;
– Μάλιστα.
– Δυνατά;
– Μάλιστα.
– Χρησιμοποιούν τη λουρίδα για να σας χτυπούν δυνατά;
– Μάλιστα. Ο επιστάτης πήγαινε στην άκρη του δωματίου, εκεί που δουλεύουν τα μικρά κορίτσια, έπαιρνε μια λουρίδα και μια σφυρίχτρα στο στόμα του και μερικές φορές έπαιρνε μια αλυσίδα και τα έδενε και τα χτυπούσε.
– Για ποιο λόγο;
– Ήταν πολύ θυμωμένος.
– Έμενες μακριά από το εργοστάσιο;
– Μάλιστα, 2 μίλια.
– Είχες ρολόι;
– Όχι, δεν είχαμε.
– Κατά κανόνα, έφτανες στην ώρα σου;
– Μάλιστα. Η μητέρα μου ξυπνούσε στις 4 το πρωί, αλλά και στις 2 το πρωί. Οι ανθρακωρύχοι πήγαιναν στη δουλειά τους στις 3 ή στις 4 κι όταν τους άκουγε να προχωρούν, σηκωνόταν από το ζεστό της κρεβάτι κι έβγαινε έξω να τους ρωτήσει την ώρα.
Και μερικές φορές ήμουν στο Χάνσλετ Καρ στις 2 το πρωί κι έβρεχε δυνατά και περιμέναμε μέχρι ν’ ανοίξει το εργοστάσιο.
– Η σοβαρή παραμόρφωση στο σώμα σου είναι συνέπεια αυτής της εργασίας;
– Μάλιστα.
– Πότε σου συνέβη;
– Ήμουν περίπου 13 χρονών όταν άρχισε, κι από τότε χειροτέρεψε.
Πάνε 5 χρόνια αφότου πέθανε η μητέρα μου κι η μητέρα μου δεν κατάφερε ποτέ να μου πάρει ένα καλό ζευγάρι δεκανίκια για να με κρατούν.
Όταν πέθανε η μητέρα μου, έπρεπε να τα βγάλω πέρα μόνη μου και έτσι πήρα ένα ζευγάρι.
– Είχες ευθυτενές παράστημα και ήσουν υγιής πριν εργαστείς στο εργοστάσιο;
– Μάλιστα, ήμουν τόσο ευθυτενής ως κοριτσάκι, που πηγαινοερχόμουν στην πόλη.
-Ήσουν ευθυτενής ώσπου να γίνεις 13 ετών;
– Μάλιστα.
– Η παραμόρφωσή σου σου προκάλεσε πολύ πόνο και κούραση;
– Ναι, δεν μπορώ να περιγράψω τον πόνο που μ’ έπιανε κάθε φορά.
– Ξέρεις κανέναν άλλο που η υγεία του να έπαθε παρόμοια βλάβη;
– Βλάβη, μάλιστα, αλλά όχι πολλούς ανάπηρους σαν εμένα.
– Είναι πολύ συνηθισμένο να έχει κανείς αδύνατους αστραγάλους και στραβά γόνατα;
– Ναι, πραγματικά πολύ συνηθισμένο.
– Αυτό προκαλείται από τη δουλειά στο αδράχτι;
– Ναι.
– Που ζεις τώρα;
– Στο φτωχοκομείο.
– Δήλωσε τι πιστεύεις για τις συνθήκες που αντιμετώπισες όλο αυτό το διάστημα της εργασίας σου και τι σκεφτόσουν για τη σκληρότητα και τις ταλαιπωρίες της.
– …»
Η μάρτυς ήταν πολύ συγκινημένη και δεν μπόρεσε να απαντήσει στην ερώτηση.
Ελίζαμπεθ Μπέντλεϊ, 23 ετών
Με ιστορικά στοιχεία από την Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας
