Τάσος Σωτηράκης: «Τον ξέρεις τον Άρη;»
Συνέντευξη του ηθοποιού που υποδύεται τον Άρη στην ομώνυμη παράσταση
Ήταν η δεύτερη φορά που έβλεπα την παράσταση. Την πρώτη φορά, είχα νιώσει ένα υποδόριο ρίγος, ένα αλλόκοτο ταρακούνημα. Στο μυαλό μου, δεν μπορούσαν να σταματήσουν να εναλλάσσονται εικόνες από την σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.
Τη δεύτερη φορά, πήγα υποψιασμένος. […]
Για να δούμε τι μας είπε ο πρωταγωνιστής της παράστασης, Τάσος Σωτηράκης, για την παράσταση, τον Άρη και τον «κόσμο που πεθαίνει και τον κόσμο που έρχεται».
– Ας πούμε πως δεν έχω δει την παράσταση. Τι θα μου έλεγες για να με βάλεις στο κλίμα;
Τον ξέρεις τον Άρη; Αν όχι, να έρθεις να τον μάθεις. Αν τον ξέρεις, να έρθεις να τον γνωρίσεις καλύτερα. Όπως και να έχει, δηλαδή, να έρθεις να δεις την παράσταση, ακόμα κι αν είσαι αντίθετος με την ιδεολογία του Άρη.
– Ωραίο αυτό που λες. Έχουν έρθει άνθρωποι από διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους να δουν την παράσταση;
Έχουν έρθει, ναι.
– Θυμάσαι κάτι που σου είπε κάποιος και σου έκανε εντύπωση;
Μου είπε κάποιος πως παρόλο που είναι ιδεολογικά αντίθετος, ταυτίστηκε για μιάμιση ώρα με τον Άρη πάνω στο βουνό. Τον παρέσυρε, δηλαδή, η παράσταση. Τώρα, φεύγοντας από το θέατρο και γυρίζοντας στο σπίτι του, δεν ξέρω αν άλλαξε κάτι στον τρόπο που σκεφτόταν ή σε αυτά που πίστευε. […]
– Αν σου έλεγα να διαλέξεις ένα από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Άρη, ποιο θα διάλεγες;
Την πίστη του. «Για το δίκαιο και την πίστη ποτέ δεν χάνεται η ευκαιρία», λέω κάποια στιγμή στην παράσταση. Για όλα τα πράγματα έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, αρκεί να είσαι πιστός και σταθερός σε αυτό που θέλεις και να παλεύεις γι’ αυτό.
– Ο Ουρουγουανός συγγραφέας, Εντουάρντο Γκαλεάνο, είχε πει πως:
«Η ουτοπία είναι σαν τον ορίζοντα. Όσον τον πλησιάζεις, τόσο αυτός απομακρύνεται. Και τότε σε τι χρησιμεύει; Στο να περπατάμε…»
Θεωρείς πως η παράσταση πιάνει τον κόσμο από το χέρι και του δείχνει έναν δρόμο που πρέπει να περπατήσει; Ή του αφήνει περισσότερα περιθώρια σκέψης και επιλογής;
Και τα δύο. Το θέατρο αποτελεί μία μορφή παιδείας, με την έννοια πως αντικατοπτρίζει την κοινωνία μας. Το να κουνήσεις το δάχτυλο στον θεατή δεν έχει νόημα. Το να πάρεις, βέβαια, κάποιον που δεν ξέρει τίποτα από το χέρι και να του δώσεις μία κατεύθυνση στη ζωή είναι καλό, αλλά αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα. Από εκεί και πέρα, είναι δικό του θέμα τι θα αποφασίσει να κάνει και πόσο μακριά θα φτάσει.
– Στην παράσταση, βλέπουμε τον Άρη να καίει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να εκρήγνυται μετά συναισθηματικά. Θα μπορούσαμε να είχαμε ακολουθήσει άλλο δρόμο τότε; Ή κάνουμε κριτική σήμερα εκ του ασφαλούς;
Εννοείται πως κάνουμε κριτική σήμερα εκ του ασφαλούς. Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις πως θα εξελιχθεί κάτι, αν δεν γίνει πρώτα.
Προσωπικά, σαν Τάσος, πιστεύω βέβαια πως ήταν λάθος η παράδοση των όπλων, όμως δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα γινόταν αν δεν τα παραδίδαμε.
Άλλες ήταν οι πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε και άλλες είναι τώρα. Δεν μπορείς να συγκρίνεις την Ελλάδα μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με την Ελλάδα του σήμερα.
Όπως δεν μπορείς να συγκρίνεις την Ευρώπη του τότε με την Ευρώπη του τώρα.
– Σήμερα; Τι βλέπεις γύρω σου;
Ανθρώπους κλεισμένους στα σπίτια τους, που φοβούνται να διεκδικήσουν αυτό που τους αναλογεί και δεν ενδιαφέρονται για το τι γίνεται πέρα από τη δική τους πόρτα. Λένε πως είναι τετριμμένο ή γραφικό το να κατέβεις στους δρόμους.
Ποιοι το λένε, όμως; Αυτοί που κάθονται στο σπίτι τους και κάνουν κριτική από τον καναπέ τους και τα social media, γκρινιάζοντας πως κλείνουν οι δρόμοι και δεν μπορούν να πάνε στη δουλειά τους. Και όλο αυτό το λένε και επανάσταση μετά.
Γι’ αυτό και τείνει να χάσει το νόημά της, επειδή τη χρησιμοποιεί ο καθένας όπως θέλει.
– Πώς φαντάζεσαι τη σύγχρονη επανάσταση; Με όρους 1917 ή κάπως αλλιώς;
Γιατί να κάνουμε επανάσταση σήμερα; Υπάρχει κανένα τσάρος που πρέπει να φάμε; (γέλια) Πέρα από την πλάκα, όμως, επιβάλλεται να επαναστατήσει ο κόσμος σήμερα, αρχίζοντας πρώτα απ’ όλα από τον μικρόκοσμό του. Φτάνει πια με αυτόν τον κόσμο. Πρέπει να πάμε μπροστά και να σταματήσουμε την κατρακύλα προς τα πίσω.
Πιστεύω, πάντως, πως η σύγχρονη επανάσταση δεν μπορεί παρά να γίνει προσαρμοσμένη στις συνθήκες που επικρατούν σήμερα. Δεν μπορώ να ξέρω πότε θα γίνει, ελπίζω μόνο να μη μας βάλουν σε πόλεμο, έτσι όπως αναδιανέμεται ο πλούτος σήμερα μεταξύ των ισχυρών.
– Ο Άρης συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ. Σήμερα, γιατί κάποιος να συμπορευτεί με το ΚΚΕ;
Υπάρχει κάτι άλλο; Ο κομμουνισμός είναι η μόνη ιδεολογία που έχει πάνω απ’ όλα τον άνθρωπο και όχι το κέρδος.
Φυσικά, δεν παραγνωρίζω το γεγονός πως είναι δύσκολο να εφαρμοστεί, επειδή όλες οι ιδεολογίες εφαρμόζονται από ανθρώπους, κάτι που σημαίνει πως υπάρχει πάντα ο υποκειμενικός παράγοντας που δεν μπορείς να ελέγξεις.
Αυτό δεν συνεπάγεται, βέβαια, ότι σταματάς να πιστεύεις στην αξιοκρατία και το κοινωνικό δίκαιο. Χρειάζεται, όμως, δράση και ενότητα, τίποτα δεν γίνεται από μόνο του και από μονάδες.
– Το ΚΚΕ έκλεισε το 2018 εκατό χρόνια ζωής και δράσης. Αν σου έλεγα να ξεχωρίσεις ένα κομμάτι από την ιστορία του, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;
Την πίστη των ανθρώπων του κόμματος στις πιο δύσκολες συνθήκες από τον εμφύλιο μέχρι και τη χούντα. Αυτοί οι άνθρωποι έγραψαν την ιστορία με το ίδιο τους το αίμα κι αυτό τα λέει όλα.
– Για την ανατίναξη του Γοργοπόταμου συνεργάστηκε ο Άρης με τον Ζέρβα. Θα ρωτήσω προβοκατόρικα. Πώς μπορεί να ερμηνευτεί κάτι τέτοιο σήμερα; Με συμμετοχή κομμουνιστών σε αστικές κυβερνήσεις;
Σήμερα, δεν υπάρχει κοινός σκοπός, όπως ήταν τότε η ανατίναξη της γέφυρας, παρόλο που για να επιτευχθεί έκανε κάποιες υποχωρήσεις ο Άρης στη συνεργασία με τον Ζέρβα και τους Άγγλους, επειδή είχαν τον εξοπλισμό για να ρίξουν τη γέφυρα.
Βέβαια, ευτυχώς που ήταν ο Άρης και έκανε το σχέδιο για να πέσει η γέφυρα, γιατί ακόμα θα τη βλέπαμε όρθια. (γέλια) Όσον αφορά τώρα άλλου είδους συνεργασία και συμμετοχή, θα σου απαντήσω ως εξής: διαφορετικοί κόσμοι, διαφορετικές θεωρίες, διαφορετικά ιδανικά.
– Ο φασισμός, γιατί ανεβαίνει σε όλη την Ευρώπη;
Όταν καταρρέει ο καπιταλισμός, ανεβαίνει ο φασισμός. Είναι γνωστό αυτό.
– Παίζει ρόλο το γεγονός πως δεν υπάρχουν ισχυρά κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή για να οργανώσουν όλον αυτόν τον κόσμο;
Αυτό είναι το ένα. Το δεύτερο έχει να κάνει με το προσφυγικό, όπου ο κόσμος έχει αρχίσει να βλέπει με άσχημο μάτι τον ξένο που θα έρθει στη χώρα του να διεκδικήσει μία καλύτερη ζωή. Δεν βλέπει τις βαθύτερες αιτίες που οδηγούν κάποιον να φύγει από τη χώρα του.
Ξεχνάει πώς αντιμετώπιζαν τους Έλληνες όταν πρωτοπήγαν στην Αμερική και πόσοι δικοί μας θάφτηκαν κάτω από τα ορυχεία του Βελγίου.
Κι αυτό, επειδή κοιτάει με παρωπίδες, βλέπει το δέντρο και χάνει το δάσος. Αυτά τα δύο, λοιπόν, μαζί με την έλλειψη παιδείας, στρέφουν τον κόσμο προς τον φασισμό.
– Ο οποίος κάποια στιγμή θα χτυπήσει και τη δική τους πόρτα.
Εννοείται… Θα τους γυρίσει μπούμερανγκ. Άλλωστε, ο φασισμός είναι δημιούργημα του κεφαλαίου για να εξυπηρετεί τα συμφέροντά του.
– Διδασκόμαστε από την ιστορία;
Για να διδαχθούμε πρέπει να τη μελετήσουμε πρώτα, αλλά η πλειονότητα του κόσμου σήμερα δεν διαβάζει και δεν ενδιαφέρεται να μάθει. Υπάρχει, φυσικά, ένα κομμάτι κόσμου που ψάχνεται, που πηγαίνει στο θέατρο.
Ξέρεις, τα τελευταία χρόνια έχουν ανέβει αρκετές παραστάσεις πολιτικού θεάτρου, όπως ήταν το «Μετά τη Βάρκιζα», η «Οδός Αβύσσου, Αριθμός 0», το «Αυγά Μαύρα», που όλες περιστρέφονται γύρω από μία συγκεκριμένη ιστορική περίοδο που πονάει ακόμα την Ελλάδα.
Και είναι παραστάσεις που έχουν πάει καλά, άρα υπάρχει κόσμος που αφενός αναζητά το καλό θέατρο αφετέρου θέλει να γνωρίσει τη νεότερη ιστορία της χώρας του. Και μέσα σε αυτόν τον κόσμο, είναι και αρκετοί νέοι άνθρωποι, κάτι που είναι πολύ ελπιδοφόρο.
– Σήμερα, εκτός όλων των άλλων, επιχειρείται οργανωμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση η αναθεώρηση της ιστορίας.
Πάντα υπήρχε αυτό, αλλά ειδικά σήμερα προσπαθούν να κρατήσουν εν ζωή ένα ολόκληρο σύστημα, αναθεωρώντας ιστορικά γεγονότα.
Βασίζονται σε δύο πράγματα: πρώτον, στο ότι ο κόσμος δεν γνωρίζει ιστορία και δεύτερον, στο ότι δεν θα ψάξει να τη μάθει.
– Φταίει το σχολείο;
Το σχολείο σε βάζει σε έναν δρόμο, δεν αρκεί όμως από μόνο του. Όσο ζούμε, μαθαίνουμε, αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει να έχεις διάθεση και θέληση να μάθεις. Κανένας δεν γεννήθηκε με το να τα ξέρει όλα.
– Η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο;
Φυσικά, βάζει τις βάσεις, θέτει τα θεμέλια. Είναι πολύ σημαντική για τη διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου, το ήθος του, την ηθική του, την κοινωνική του παιδεία.
– Δεν θέλουν, δηλαδή, οι κομμουνιστές να καταργήσουν την οικογένεια και τη θρησκεία, όπως τους κατηγορούν κάποιοι.
Μα, καλά, είναι δυνατόν;
Ας κάτσουν όλοι αυτοί που τα λένε αυτά να διαβάσουν τι έχει πει ο Λένιν και ο Στάλιν για τη θρησκεία…
Όπως λέει και ο Άρης στην ομιλία του στη Λαμία, «κάποιος στην Ανάφη απαγόρευε την πάλη των τάξεων». Πώς θα απαγορευτεί, μωρέ, η πάλη των τάξεων;
Εκείνη την εποχή, που ο άλλος δεν ήξερε να γράφει ούτε το όνομά του, τέτοια πράγματα μπορεί να περνούσαν στον λαό, αλλά σήμερα, αν το σκεφτεί λίγο κάποιος, θα δει πως δεν ισχύουν όλα αυτά. Πώς γίνεται να επιβάλεις, άλλωστε, σε κάποιον να μην πιστεύει; […]
– «Μιζέριας, δηλωσίας, αποστάτης» είναι μόνο μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που έχουν αποδώσει στον Άρη. Σήμερα, αν ζούσε, πώς θα τον αποκαλούσαν; Ρομαντικό, ουτοπιστή, αιθεροβάμονα;
Τα ίδια θα τον λέγανε, μωρέ, αφού δεν έχει αλλάξει ο κόσμος απέναντι στον οποίο πάλευε ο Άρης.
– Ρωτάω προβοκατόρικα. Αν ζούσε σήμερα ο Άρης, τι «αντικομματικό» θα έκανε; Θα διαγραφόταν από το κόμμα;
Πιστεύω πως δεν θα διαγραφόταν, άλλωστε ο Άρης ποτέ δεν έκανε κάτι αντικομματικό. Το αν συμφωνούσε ή όχι ήταν τελείως διαφορετικό από το πώς έπραξε. […]
– Ένας ηθοποιός που δεν ταυτίζεται με την ιδεολογία του Άρη, θα μπορούσε να ενσαρκώσει τον ρόλο;
Θα μπορούσε, θα ήταν σίγουρα ενδιαφέρον ένας δεξιός ηθοποιός να θελήσει να παίξει τον Άρη με το συγκεκριμένο κείμενο.
– Ο θεατής συνειδητοποιεί, πάντως, ότι εσύ ταυτίζεσαι με την ιδεολογία του Άρη.
Ταυτίζεται ο Τάσος. Ως ηθοποιός όμως με ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα ο Άρης σαν άνθρωπος.
Γι’ αυτό και από παράσταση σε παράσταση, προσπαθώ να αλλάζω κάποια πράγματα πάνω στη σκηνή για να πειραματίζομαι και να δοκιμάζω διαφορετικές αντιδράσεις.
Άλλωστε, στην παράσταση υπάρχουν πολλά στοιχεία που δεν έχουν να κάνουν με την ιδεολογία του Άρη, αλλά με τον ίδιο τον άνθρωπο.
– Θα ήθελες να δεις τη ζωή του Ζέρβα πάνω στο σανίδι;
Φυσικά. Γιατί, όχι;
– Θα ήθελες να τον παίξεις εσύ αυτόν τον ρόλο;
Δεν ξέρω. Είναι στιγμές που νομίζω πως δεν θα το έκανα κι άλλες που σκέφτομαι πως είμαι ηθοποιός, κάτι που σημαίνει πως πρέπει να είμαι ανοιχτός σε όλους τους ρόλους.
– Το κεφάλαιο Τζαβέλας; Ο άγρυπνος φρουρός του Άρη; Θα μπορούσε να λείπει από την παράσταση;
Με τίποτα. Ήταν πολύ δεμένος με τον Άρη. Γι’ αυτό και όταν μιλάει σε αυτόν στην παράσταση, είναι σαν να μιλάει στον ίδιο του τον εαυτό. Γι’ αυτό και θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε κάποια στιγμή στο μέλλον τον Άρη μέσα από τα μάτια του Τζαβέλα.
– Ως «Άρης», να υποθέσω πως θα ασχολείσαι και με τους αγώνες στον κλάδο σου. Πώς είναι τα πράγματα στον χώρο;
Πολύ δύσκολα. Παλεύουμε, όπως όλοι, για καλύτερες οικονομικές συνθήκες, πιστοί στον ρομαντισμό μας και την τέχνη μας. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως οι περισσότεροι ηθοποιοί αναγκάζονται να κάνουν και δεύτερη δουλειά για να ζήσουν.
Κι εγώ έχω κάνει και δεύτερη δουλειά στο παρελθόν. Στο μέλλον μπορεί να χρειαστεί να ξανακάνω, όταν τελειώσει ο Άρης. Δεν ξέρω πώς τα φέρνει η ζωή. Ελπίζω, βέβαια, πως κάποια στιγμή τα πράγματα θα φτιάξουν. Αλλά χρειάζεται αγώνας και ενότητα των εργαζομένων για να γίνει αυτό…
– Άλλωστε, γιατί να σου δώσει κάποιος κάτι, αν δεν το διεκδικήσεις;
Έτσι είναι. Εμείς όταν έγινε η απεργία τον Νοέμβριο, απεργήσαμε. Κάποιοι είπαν καλά κάνατε, κάποιοι άλλοι όχι. Για όλους είναι σημαντικό το μεροκάματο, ξέρεις.
Νομίζουν μερικοί πως κάνουμε το χόμπι μας, αγνοώντας όλη τη δουλειά που απαιτείται προτού ανέβει μία παράσταση. Κάποιοι μας θεωρούν και είδος πολυτελείας…
– Είσαι αισιόδοξος για το μέλλον;
Είμαι. Η νέα γενιά μοιάζει να είναι πιο αγωνιστική.
– Επιστρέψω στην παράσταση και συγκεκριμένα στο τέλος της, όπου ακούγεται: «Αχ μωρές Άρη, λίγο να περίμενες… λίγο… σε λίγους μήνες αντιλάλησαν τα βουνά της Ελλάδας ξανά με το νέο αντάρτικο». Θα είχε άλλη τύχη ο ΔΣΕ με τον Άρη;
Αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ… Όπως λέμε και μέσα στην παράσταση
«Ποιος ξέρει; Μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα τι θα γινόταν αν;»
Εξάλλου, οι αγώνες του ΔΣΕ δεν ήταν θέμα αρχηγίας. Ο Άρης ζούσε στις καρδιές όλων των αγωνιστών και το γεγονός ότι ξεκίνησε το δεύτερο αντάρτικο μετά την αυτοκτονία του Άρη, λέει πολλά από μόνο του.
– Για τον αντικομμουνισμό, που είναι πάλι σε έξαρση σήμερα, τι έχεις να πεις;
Φοβούνται. Γι’ αυτό συμβαίνει αυτό. Ξέρουν πως ο κομμουνισμός έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, που όταν αποφασίσει να διεκδικήσει αυτά που του αναλογούν, τίποτα δεν πρόκειται να τον σταματήσει.
– Η ανάγκη θα γεννήσει νέους αγωνιστές σαν τον Άρη;
Αργά ή γρήγορα, ναι. Αγωνιστές υπάρχουν. Οι συνθήκες, όμως, θα κάνουν τους αγωνιστές ινδάλματα.
– Όπως, αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσει και ο καπιταλισμός στον ιστορικό χρόνο;
Μακάρι, αλλά να γίνει σωστά. Να υπάρξουν, δηλαδή, ίσα δικαιώματα για όλους.
– Διανόηση που να βρίσκεται κοντά στον λαό υπάρχει σήμερα;
Συζήταγα μία μέρα με τον Βασίλη τον Μπισμπίκη για την ψυχή του ηθοποιού και μου είπε ότι υπάρχουν ηθοποιοί που, γερνώντας, εστιάζουν περισσότερο στην τεχνική και όχι τόσο στην ψυχή, με την έννοια πως δεν έχουν τη σωματική δύναμη να το κάνουν.
Ίσως κάτι τέτοιο να συμβαίνει και με τη διανόηση. Να έχει πει ό,τι είχε να πει και να δίνει τώρα τη σκυτάλη στους νέους διανοούμενους για να στηρίξουν την κοινωνία και τους νέους αγωνιστές, που λέγαμε πιο πριν πως θα γεννηθούν.
– Έχουμε τριπλές εκλογές φέτος. Τι περιμένεις;
Μία από τα ίδια. Για ν’ αλλάξει κάτι στις εκλογές, άλλωστε, πρέπει να αλλάξουμε πρώτα εμείς. Το μόνο που ελπίζω από τη μεριά μου, τουλάχιστον, είναι να πάει ο κόσμος να ψηφίσει, επειδή το εκλογικό δικαίωμα έχει κατακτηθεί με αίμα. Δεν είναι λύση η αποχή.
– Αυτοί που απέχουν σου λένε συνήθως πως «όλοι ίδιοι είναι, γι’ αυτό και δεν πιστεύουμε σε κανέναν».
Και πού πιστεύουν;
– Θα σου πουν «στον εαυτό μου».
Πώς γίνεται αυτό όταν είσαι μέλος μίας κοινωνίας;
Χώρια που αν δεν πας εσύ να ψηφίσεις, θα πάνε οι άλλοι και θα αποφασίσουν και για σένα. Εγώ δεν θα σου πω που θα πιστέψεις, αλλά ψάξε και βρες την πολιτική που εκφράζει τη ζωή σου και στήριξέ την.
____________________________
Πληροφορίες: Το έργο της Σοφίας Αδαμίδου, «Άρης», με πρωταγωνιστή τον Τάσο Σωτηράκη και σκηνοθεσία του Βασίλη Μπισμπίκη παίζεται κάθε Τετάρτη, Σάββατο και Κυριακή στις 19:00 στον Τεχνοχώρο Cartel (Μικέλη 4 & Αγ. Άννης Βοτανικός – Στάση μετρό Ελαιώνας – τηλ: 693 989 8258)
Πηγή: Κατιούσα
