Η σύγκρουση φασιστών – κομμουνιστών στον Μεσοπόλεμο (Α’ Μέρος)
Και η «θολή» ταξική ματιά ενός αστού δημοσιολόγου
Δεν πρόλαβε καν να στεγνώσει το μελάνι της καταδίκης της Χρυσής Αυγής ως ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης και ξεκίνησε ένας πραγματικός ορυμαγδός από «ναι μεν, αλλά…».
Ένα από τα πλέον αναπαραγόμενα εξ αυτών (με παλιά γεύση) ήταν το:
«Ναι μεν, αλλά με το άλλο άκρο;», «με τον κόκκινο φασισμό;».
Στον ορυμαγδό αυτό, που εξαπολύεται από όλες τις αποχρώσεις του αστικού πολιτικού κόσμου, για να θολώσει τα νερά γύρω από την ουσία του φασισμού/ναζισμού (ποιος τον γεννά και ποιον εξυπηρετεί), ήρθε προσφάτως να προστεθεί και ο κ. Πρετεντέρης με άρθρο του στα «Νέα» (17 – 18/10/2020) υπό τον τίτλο «Ένα παιδί (!) μετράει τα άκρα».
Σε αυτό, μεταξύ άλλων, μας «πληροφορεί» πως αν κανείς πάει στο Μουσείο Γερμανικής Ιστορίας στο Βερολίνο:
«Θα αντικρίσει «τη θεωρία των δύο άκρων» μπροστά στα μάτια του».
Πώς; Μέσα από την έκθεση των στολών «των παραστρατιωτικών οργανώσεων των Εθνικοσοσιαλιστών» (των SA/ Ταγμάτων Εφόδου), από τη μια, και των «λιγότερο γνωστών» στολών «των παραστρατιωτικών οργανώσεων των Κομμουνιστών» (του «Κόκκινου Μετώπου»), από την άλλη.
Συνεχίζει να «διαφωτίζει» το αναγνωστικό κοινό ο κ. Πρετεντέρης:
«Για χρόνια οι παραστρατιωτικοί ναζί και κομμουνιστές συγκρούονταν ανελέητα στους δρόμους και στις πλατείες με αναρίθμητους νεκρούς και τραυματίες. Η δράση τους κατέλυε στην πράξη το «μονοπώλιο της βίας» που η δημοκρατία αναθέτει στο κράτος… Τελικά οι ναζί επεκράτησαν και ανέβηκαν στην εξουσία (1933). Αλλά κοινό θύμα και των δύο ήταν η Δημοκρατία της Βαϊμάρης».
Η σύγκρουση φασιστών – κομμουνιστών στον Μεσοπόλεμο
Από την πρώτη στιγμή όπου οι άνθρωποι του μόχθου άρχισαν να αφυπνίζονται, να οργανώνονται και να παλεύουν, διεκδικώντας έστω ένα ξεροκόμματο του τεράστιου πλούτου που παράγουν από τους εκμεταλλευτές τους, έβρισκαν απέναντί τους τα γκλομπς, τις ξιφολόγχες, τον δικαστή, τον δεσμοφύλακα – ακόμη και τον δήμιο.
Τα τελευταία συνέθεταν την «καθωσπρέπει», την επίσημη, τη «νόμιμη» βία της αστικής τάξης και του κράτους της έναντι των ταξικών εχθρών της (πρόκειται για το «μονοπώλιο της βίας», που, κατά τον κ. Πρετεντέρη, «η δημοκρατία αναθέτει στο κράτος» – συνεπώς όλα καλά με αυτή!).
Δίπλα στους επίσημους και καθ’ όλα «αποδεκτούς» κατασταλτικούς μηχανισμούς του αστικού κράτους, όμως, δρούσαν ανέκαθεν και διάφοροι «ανεπίσημοι», προκειμένου να βγαίνει (όταν απαιτείται) η βρώμικη δουλειά χωρίς να λερώνουν απευθείας τα χέρια τους οι ιθύνοντες (προσποιούμενοι κατόπιν ακόμη και τις αθώες περιστερές, με «ανησυχίες» και «προβληματισμούς» γύρω από την «αλόγιστη βία», «από όπου και αν προέρχεται»).
Το εργατικό – λαϊκό κίνημα της χώρας μας διαθέτει μακρά ιστορική πείρα των παραπάνω.
Ένα μικρό –και εν πολλοίς άγνωστο– κομμάτι αυτής της πείρας, που αφορά ακριβώς τη σύγκρουση φασιστών και κομμουνιστών εδώ στην Ελλάδα, κατά την ίδια περίοδο που συγκρούονταν στη Γερμανία κι άλλες χώρες της Ευρώπης, παραθέτουμε στη συνέχεια.
Η Εθνική Ένωσις Ελλάς
Στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέμου έδρασαν δίπλα και σε συνεργασία με τις «επίσημες» κατασταλτικές δυνάμεις του αστικού κράτους μια σειρά οργανώσεων, όπως η Ένωσις Ελλήνων Φασιστών, η Λεγεώνα Εθνικής Σωτηρίας, η Τρίαινα, η Οργάνωσις του Εθνικού Κυρίαρχου Κράτους, η Εθνική Ενωσις Ελλάς, κ.ά.
Παρότι δεν ταυτίζονταν απόλυτα ως προς την ιδεολογικοπολιτική τους ταυτότητα, οι εν λόγω οργανώσεις κινούνταν σε γενικές γραμμές στο χώρο του φασισμού – εθνικοσοσιαλισμού, με κοινό παρονομαστή τον αντικομμουνισμό.
Σκοπός τους, η πολύμορφη άσκηση τρομοκρατίας στην εργατική τάξη – πρώτα και κύρια εναντίον του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος και του ΚΚΕ.
Η τρομοκρατία αυτή εκδηλώθηκε τόσο προς μεμονωμένους εργάτες και συνδικαλιστές (με απειλές, βιαιοπραγίες, δολοφονίες) όσο και προς τα συνδικάτα ή στους χώρους δουλειάς (με επιδρομές, βανδαλισμούς, εμπρησμούς).
Στο στόχαστρό τους βρέθηκαν επίσης οι μειονότητες, (κυρίως οι Εβραίοι), αλλά και οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του Πόντου, θεωρούμενοι «μη καθαρόαιμοι».
Σημαντικότερη εξ αυτών, από την άποψη της μαζικότητας όσο και του εύρους δράσης, υπήρξε η Εθνική Ένωσις Ελλάς (ΕΕΕ), η οποία εμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927.
Βασικός καταστατικός σκοπός της ήταν:
«Η καταπολέμησις των ξένων προπαγανδών και ιδιαιτέρως της κομμουνιστικής προπαγάνδας».
Τα μέλη της ήταν «οργανωμένα στρατιωτικά, είχαν φανατισμό και πειθαρχία», «πίστευαν στην ανωτερότητα και την καθαρότητα της ελληνικής φυλής», ενώ εμφανίζονταν με:
«Χαλύβδινα κράνη και κρατούσαν γκλομπ».[1]
Η ΕΕΕ διέθετε επίσης οργάνωση Νεολαίας («Άλκιμους») και παράταξη στα πανεπιστήμια («Εθνική Παμφοιτητική Ένωση»).
Πέραν του αντικομμουνισμού και αντισημιτισμού, περίοπτη θέση στον ιδεολογικό μανδύα και την προπαγάνδα της οργάνωσης κατείχαν επίσης:
α) Ένας «αντισυστημισμός» (βαρύγδουπος στα λόγια, κούφιος στην πράξη), που διατυπωνόταν ως καταδίκη όλων των κομμάτων και του κοινοβουλευτικού συστήματος γενικότερα.
Βεβαίως, ταυτόχρονα, η ΕΕΕ απολάμβανε την ποικιλόμορφη υποστήριξη (και χρηματική) και των δύο μεγάλων αστικών κομμάτων της εποχής, Λαϊκών και Φιλελευθέρων.
β) Ένας δήθεν «φιλεργατισμός», που διατυπωνόταν με διακηρύξεις υπέρ των φτωχών και κατά των «ασύδοτων» εταιρειών.
Κάτι που, ωστόσο, δεν «εμπόδισε» την οργάνωση από το να χρηματοδοτείται αδρά από βιομηχάνους και τραπεζίτες, ή να λειτουργεί κατά παραγγελία ως μαντρόσκυλο της εργοδοσίας (βλ. στη συνέχεια).
γ) Μια πατριδοκαπηλία, που διατυπωνόταν με τυμπανοκρουσίες, περί «αλύτρωτων πατρίδων», κλπ. Βεβαίως, στη συνέχεια (1941 – 1944), η ΕΕΕ δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να συνεργαστεί με τις δυνάμεις κατοχής.
Τον πρώτο καιρό:
«Το κάλεσμα των Τριών Έψιλον δεν βρήκε την ανταπόκριση που η ηγεσία επιθυμούσε. Σταδιακά, όμως, οι μαζικές επιδείξεις δύναμης με τις παρελάσεις συγκροτημένων τμημάτων, οι εξορμήσεις στην επαρχία, αλλά κυρίως η οικονομική κρίση και οι αντιθέσεις ανάμεσα στον ντόπιο πληθυσμό και στο εβραϊκό στοιχείο κατέστησαν την οργάνωση εξαιρετικά δημοφιλή στους Θεσσαλονικείς».[2]
Όπως και σε άλλες χώρες την ίδια περίοδο, η αστική τάξη αξιοποίησε τον ρατσισμό – αντισημιτισμό στον αποπροσανατολισμό των λαϊκών μαζών ως προς το ποιος πραγματικά έφταιγε για την καπιταλιστική κρίση και τα δεινά της, διοχετεύοντας την αγανάκτηση και το θυμό μεγάλης μερίδας κόσμου στον «άλλο», είτε αυτός ήταν Εβραίος είτε ήταν πρόσφυγας, κ.ο.κ.
Μία από τις μελανότερες σελίδες της δράσης της ΕΕΕ γράφτηκε στις 29/6/1931, όταν μαζί με άλλα φασιστικά στοιχεία εξαπέλυσαν οργανωμένο πογκρόμ κατά της φτωχής εργατογειτονιάς του Κάμπελ Θεσσαλονίκης, καίγοντας σπίτια, καταστήματα, συναγωγές και σχολεία.
Κατά τις επιθέσεις αυτές δολοφονήθηκαν ο Λεόν Βιντάλ, Εβραίος μικροπωλητής κι ο Λεωνίδας Παππάς ένας χριστιανός φούρναρης, που στάθηκε απέναντι στους φασίστες.
Οι εμπρηστές – δολοφόνοι του Κάμπελ παραπέμφθηκαν στην αστική «Δικαιοσύνη», αλλά αθωώθηκαν όλοι.
Η ασυλία της οργάνωσης από το αστικό κράτος, σε μια περίοδο όπου οι κομμουνιστές διώκονταν ανελέητα με το «Ιδιώνυμο», επέδρασε ευεργετικά στην ανάπτυξή της:
Πριν από το Κάμπελ η ΕΕΕ είχε 12 παραρτήματα με 3.000 μέλη. Ένα χρόνο αργότερα είχε 21 παραρτήματα με 7.000 μέλη.[3]
Χορηγοί της οργανωτικής ενδυνάμωσης και διεύρυνσης του πεδίου δράσης της ΕΕΕ ήταν η αστική τάξη και το κράτος της.
Σε επιστολή του στις 8/2/1932 προς τον Φίλιππο Δραγούμη, πολιτευτή του Λαϊκού Κόμματος και υπουργό στην κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη το 1932-34, ο διευθυντής των παραρτημάτων της ΕΕΕ, Αναστάσιος Νταλίπης και βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος το 1932-36, ανέφερε ως χρηματοδότες της οργάνωσης το δήμο Θεσσαλονίκης, το υπουργείο Πρόνοιας και τις τράπεζες Εθνική και Εκδοτική.
Σημειωτέον, ο δήμος Θεσσαλονίκης ήταν ένας βενιζελικός δήμος, ενώ στην κυβέρνηση βρισκόταν ακόμη το Κόμμα των Φιλελευθέρων.
Χαρακτηριστική είναι επίσης η υπ’ αρ. 46 εγκύκλιος του Συνδέσμου των εν Ελλάδι Ανωνύμων Εταιρειών (1933), με την οποία καλούσε τα μέλη της να ενισχύσουν την ΕΕΕ και η οποία τόνιζε:
«Η οργάνωσις αυτή έχει τόσον μεγάλον εθνικόν προορισμόν, εις την σημερινήν εποχήν της διασαλεύσεως της θρησκείας, της πατρίδος και της οικογενείας, ώστε η θερμή ενίσχυσίς της από τα μέλη του Συνδέσμου […] να είναι επιβεβλημένη. Ενισχυόμενη, η «Εθνική Ένωσις Ελλάς» θα αποτελέσει το ισχυρότερον και αποτελεσματικότερον αντίρροπον κατά πάσης κομμουνιστικής προπαγάνδας εις την πατρίδαν μας…».[4]
Εναντίον του ΚΚΕ και του εργατικού κινήματος
Με την όξυνση της καπιταλιστικής κρίσης του 1929-33 η ΕΕΕ προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην καταστολή του εργατικού κινήματος.
Μια σειρά από «εθνικά» σωματεία έκαναν την εμφάνισή τους, ιδιαίτερα στα καπνεργατικά κέντρα του Βορρά, με τις ευλογίες και την αρωγή των καπνεμπόρων, όπου το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα ήταν ισχυρό.
Σε άμεση συνεργασία με την Ασφάλεια, τα σωματεία αυτά προσέφεραν στους εργοδότες τόσο φτηνό και πειθήνιο εργατικό δυναμικό όσο και απεργοσπάστες, όταν χρειαζόταν.
Η ΕΕΕ διέθετε ακόμη και ειδικό «Τμήμα Παρακολούθησης» προκειμένου να χαφιεδίζει σε βάρος κάθε εργατικής αγωνιστικής κίνησης, κάθε:
«Άνόμου ενέργειας των κομμουνιστών, των δημοσίων υπαλλήλων».[5]
Στη Θεσσαλονίκη, τον Αύγουστο του 1932, οι συγκρούσεις μεταξύ των φασιστών και του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος οξύνθηκαν και γενικεύτηκαν.
Σε μια από τις συγκρούσεις, στις 9/8, τραυματίστηκε με πιστόλι ο οικοδόμος Τσιπλάκης, ενώ λίγες μέρες μετά, στις 17/8, η ΕΕΕ πραγματοποίησε ένοπλη επιδρομή στο Σωματείο Οικοδόμων της πόλης, τραυματίζοντας βαριά τον γραμματέα του, Χρ. Παπαδόπουλο, καθώς και τον οικοδόμο Χ. Σταμπουλίδη, ο οποίος ξεψύχησε την επόμενη μέρα.
Δολοφονικές επιθέσεις έγιναν επίσης κατά των καπνεργατών και αρτεργατών, οι οποίες, χάρη στη μαζική και δυναμική παρέμβαση των εργατών, αναχαιτίστηκαν με επιτυχία, τρέποντας τους φασίστες σε φυγή.[6]
Σε ανακοίνωσή της η Ενωτική ΓΣΕΕ τόνιζε:
«Η εργατιά της Θεσσαλονίκης από μέρες τώρα αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες ένοπλες επιδρομές, σκοτωμούς και τραυματισμούς από τις εξοπλισμένες φασιστικές ορδές που εμπνέονται και καθοδηγούνται από τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας και την κυβέρνηση Βενιζέλου. Ο εργάτης οικοδόμος σ. Σταμπουλίδης έπεσε νεκρός. Μια δεκάδα εργάτες είναι τραυματισμένοι.
Για την κυρίαρχη τάξη δεν είναι αρκετές οι συλλήψεις, οι δαρμοί, οι εξορίες, οι διαλύσεις των ταξικών οργανώσεων, η απαγόρευση του Ενωτικού συνεδρίου Θεσσαλονίκης, η αφαίρεση και των τελευταίων υπολειμμάτων των συνδικαλιστικών και πολιτικών ελευθεριών της εργατικής τάξης.
Περνάει στις χωρίς προσχήματα δολοφονίες, στην εξόντωση του επαναστατικού συνδικαλιστικού κινήματος, ενώ τα σοσιαλφασιστικά (σ.σ. ρεφορμιστικά) συνδικάτα απολαμβάνουν την αμέριστη υποστήριξή της.
Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στη Θεσσαλονίκη έχουν μεγάλη πολιτική σημασία για το επαναστατικό συνδικαλιστικό κίνημα, βρίσκονται σε αδιάσπαστη συνοχή με την επίθεση του κεφαλαίου και την αντίσταση των εργατών.
Η Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία καλεί τους εργάτες της Θεσσαλονίκης με συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις και απεργίες, με τη δημιουργία μαζικών αντιφασιστικών Ενώσεων, να αντιμετωπίσουν τις φασιστικές επιδρομές και τη φασιστική τρομοκρατία…».[7]
Ολοκληρώνεται με το Β’ Μέρος
Σημειώσεις:
[1]. Σκοπός Σωματείου ΕΕΕ (1927), Αρχείο Δ. Σφαέλλου (ΕΛΙΑ), Χονδροματίδης Ι: «Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα», εκδ. «Περισκόπιο», Αθήνα, 2001, σελ. 12, 19.
[2]. Χονδροματίδης Ι: «Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα», σελ. 12.
[3]. «Ριζοσπάστης», 6/7/1931, «Μακεδονία», 17/4/1932.
[4]. Χονδροματίδης Ι: «Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα», εκδ. «Περισκόπιο», Αθήνα, 2001, σελ. 15 και «Νέος Ριζοσπάστης», 18/2/1933.
[5]. «Νέος Ριζοσπάστης», 18/8/1932, 13/3/1933, 2/5/1933, 13/5/1933, 23/5/1933, 14/12/1933, 15/6/1934.
[6]. «Νέος Ριζοσπάστης», 10/8/1932, 23/8/1932, 24/12/1932, 18/6/1933.
[7]. «Νέος Ριζοσπάστης», 20/8/1932.
Αναστάσης Γκίκας
Μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ
Πηγή: Ριζοσπάστης
