Σχετικά με την φαρμακευτική χρήση της κάνναβης – Μέρος 1ο
Τι σημαίνει «ιατρική χρήση της κάνναβης»; Γενικές πληροφορίες και συζήτηση γύρω από τη χρήση της φυτικής κάνναβης
Ένα χρόνο μετά την υπερψήφιση (από ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, ΚΙΝΑΛ και Ποτάμι) του νομοσχεδίου με τίτλο:
«Διατάξεις για την παραγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης»,
που έστρωσε το δρόμο στους «επενδυτές» για την παραγωγή κάνναβης, διάφοροι «εναλλακτικοί» τάσονται ανοικτά υπέρ της απελευθέρωσης της κάνναβης για όλες τις χρήσεις.
Στελέχη της κυβέρνησης και ορισμένοι που δραστηριοποιούνται σε «Συλλόγους ασθενών», πατώντας στην απελπισία ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με τις τεράστιες ελλείψεις στο σύστημα Υγείας και υποφέρουν από σοβαρά – χρόνια νοσήματα
άσκησαν πιέσεις και τελικά πέτυχαν την νομιμοποίηση της καλλιέργειας και χρήσης καθαρής κάνναβης για «ιδιωτική χρήση» και για «φαρμακευτικούς» σκοπούς, προωθώντας την αντίληψη ότι με αυτόν τον τρόπο οι ασθενείς και οι οικογένειές τους, εύκολα και φτηνά, θα αντιμετωπίσουν τάχα το πρόβλημά τους.
Πεδίο μεγάλης κερδοφορίας
Καθόλου τυχαία, στην επιχειρηματολογία της η κυβέρνηση υποστήριζε τη:
«Δυνατότητα και την αναγκαιότητα να αποτελέσει η ιατρική – φαρμακευτική κάνναβη πεδίο παραγωγικής δραστηριότητας και αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και επενδύσεων»,
προβάλλοντας τη συγκεκριμένη δραστηριότητα ως ένα νέο πεδίο κερδοφορίας για τους επιχειρηματικούς ομίλους.
Πράγματι, ο τζίρος των μονοπωλίων που συνδέονται με τη «φαρμακευτική» κάνναβη δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητος, αν σκεφτεί κανείς ότι το 2013 καταναλώθηκαν παγκοσμίως 11.500 τόνοι, ενώ σήμερα πάνω από 3 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν πρόσβαση σε αυτή.
Το Ισραήλ πρωτοστατεί στην έρευνα για την ιατρική κάνναβη, φιλοξενώντας όλα σχεδόν τα συνέδρια που σχετίζονται με αυτήν.
Παράλληλα, έχει αναπτύξει πολύ μεγάλη βιομηχανία παραγωγής και εξαγωγών τέτοιων προϊόντων, με 8 εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα και παράγουν 9 τόνους ετησίως, για περισσότερους από 22.000 πελάτες.
Αντίστοιχα, η εταιρεία «GW Pharmaceuticals», που εδρεύει στην Αγγλία, παράγει 20 τόνους ετησίως από το φάρμακο Sativex, το οποίο εξάγει σε 28 χώρες, ενώ το ετήσιο κόστος θεραπείας ανά ασθενή φτάνει τα 900€.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και η ολλανδική εταιρεία «Bedrocan», η οποία καλλιεργεί και πουλάει φυτική κάνναβη για «φαρμακευτικούς» σκοπούς, με τουλάχιστον 40.000 Ολλανδούς και άλλους 40.000 από άλλες χώρες, με το κόστος να κυμαίνεται από 8 έως 18€ ανά γραμμάριο.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην Αγγλία απαγορεύεται γενικά η ιατρική χρήση της κάνναβης και επιτρέπεται μόνο η χρήση αυτού του φαρμάκου.
Τι σημαίνει «ιατρική χρήση της κάνναβης»;
Με το γενικό όρο «ιατρική χρήση της κάνναβης» προβάλλονται δύο τελείως διαφορετικά πράγματα:
Αφενός η χρήση καθαρής κάνναβης σε διάφορες μορφές (κάπνισμα, νεφελοποίηση, έλαια, αφεψήματα κλπ) και αφετέρου η χρήση φαρμάκων που περιέχουν συγκεκριμένα (φυτικά ή συνθετικά) κανναβινοειδή, δηλαδή συγκεκριμένες δραστικές ουσίες.
Θυμίζουμε επίσης ότι στις 31 Μάρτη 2016 υπογράφηκε Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ Β, 929/2016) η οποία ρυθμίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις καλλιέργειας κάνναβης για βιομηχανικούς σκοπούς (μεταποίηση κ.λπ.), υπό τον όρο η περιεκτικότητά της σε THC να μην ξεπερνά το 0,2%.[1]
Σχετικά με την φαρμακευτική χρήση της κάνναβης – Γενικές πληροφορίες και διαπιστώσεις
Πριν μιλήσουμε για τα επιστημονικά δεδομένα γύρω από τη «θεραπευτική» χρήση της κάνναβης στη φυτική της μορφή (π.χ. κάπνισμα) ή σε σκευάσματα, είναι χρήσιμο να αναφέρουμε ορισμένες γενικές πληροφορίες γύρω από την κάνναβη.
Το φυτό της κάνναβης περιέχει πάνω από 750 διαφορετικές χημικές ουσίες, εκ των οποίων περίπου 104 διαφορετικά κανναβινοειδή.
Τα κανναβινοειδή είναι οι κατεξοχήν δραστικές ουσίες της κάνναβης, δεδομένου ότι στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν υποδοχείς για τις ουσίες αυτές τόσο στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, όσο και σε περιφερικά όργανα και ιστούς.
Αντίστοιχα, ο ίδιος ο ανθρώπινος οργανισμός παράγει ουσίες παρόμοιες με τα κανναβινοειδή, οι οποίες ονομάζονται ενδοκανναβινοειδή.
Σε ό,τι αφορά την κάνναβη, τα δύο πιο ισχυρά δρώντα κανναβινοειδή που περιέχει είναι η 9-δ-Τετραϋδροκανναβινόλη (THC) και η κανναβιδιόλη (CBD).
Μάλιστα, έχει φανεί ότι οι δύο αυτές ουσίες έχουν αρκετές αντικρουόμενες δράσεις, με την THC να είναι κατά κόρον υπεύθυνη για τις ψυχοδραστικές επιπτώσεις της κάνναβης (σε συνάρτηση πάντα με την περιεκτικότητά της σε THC), ενώ η CBD μειώνει την ψυχοδραστικότητα της THC.
Επιπλέον, είναι πια ευρέως αποδεκτό ότι ο καπνός της κάνναβης περιέχει σημαντικές ποσότητες τοξικών χημικών ουσιών, όπως η αμμωνία, το υδροκυάνιο και το μονοξείδιο του αζώτου, πολλές από τις οποίες έχουν αντίστοιχη ή και ισχυρότερη καρκινογόνο (και όχι μόνο) δράση, σε σύγκριση με αυτές του συμβατικού καπνού.
Παράλληλα, όλο και περισσότερες οξείες ή χρόνιες επιπτώσεις της χρήσης κάνναβης έρχονται στο φως, με προεξάρχουσες τις επιπτώσεις της στις γνωσιακές και ψυχικές λειτουργίες του ατόμου (εμφάνιση ακόμα και ψυχωσικών διαταραχών).
Τέλος, η κάνναβη, καθώς και η THC, μπορούν να προκαλέσουν εξάρτηση, παρόλο που η εξαρτησιογόνος δράση τους δεν είναι τόσο ισχυρή όσο άλλων ναρκωτικών, όπως η ηρωίνη ή η μορφίνη.
Επομένως, βάσει της υπάρχουσας εμπειρίας από τη χρήση άλλων ναρκωτικών ουσιών (όπως τα οπιοειδή) στην ιατρική κλινική πράξη, αλλά και τα επιστημονικά δεδομένα που είναι διαθέσιμα γύρω από την κάνναβη και τις ουσίες (φυσικές ή συνθετικές) που προέρχονται από αυτήν, μπορούμε να καταλήξουμε στο εξής συμπέρασμα:
Η φυτική κάνναβη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθεαυτή ως φαρμακευτική – θεραπευτική ουσία εξαιτίας του μεγάλου αριθμού δραστικών ουσιών που περιέχει, για τη συντριπτική πλειοψηφία των οποίων δε γνωρίζουμε τις δράσεις – αλληλεπιδράσεις – παρενέργειες που έχει καθεμιά από αυτές, αλλά και οι ποικίλοι συνδυασμοί τους.
Αντίθετα, συγκεκριμένες δραστικές ουσίες που απομονώνονται από την κάνναβη ή και μπορούν να συντεθούν ακόμη και τεχνητά, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για φαρμακευτικούς – ιατρικούς – παρηγορητικούς σκοπούς, σε περιπτώσεις όπου τα ήδη υπάρχοντα φάρμακα δεν επαρκούν.
Ωστόσο, βασική προϋπόθεση γι’ αυτό αποτελεί η αντιμετώπισή τους ως φαρμάκων με την απομόνωσή τους από το φυτό ή η τεχνική – χημική παραγωγή τους και η πραγματοποίηση κλινικών μελετών για τον καθορισμό των ενδείξεων χρήσης τους:
- των φαρμακοκινητικών χαρακτηριστικών τους,
- του προφίλ ασφαλείας τους,
- των αλληλεπιδράσεών τους με άλλα φάρμακα κ.ο.κ.,
προκειμένου να παρέχονται στους ασθενείς με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
Παράλληλα, σημαντική προϋπόθεση για την υλοποίηση των παραπάνω και τη διασφάλιση πρώτα απ’ όλα της ασφάλειας των ασθενών, αποτελεί ο αυστηρός έλεγχος από το ίδιο το κράτος:
- της παραγωγής,
- της επεξεργασίας,
- της διάθεσης – χορήγησης τέτοιων φαρμάκων με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια,
- και της ιατρικής παρακολούθησης των ασθενών που τα λαμβάνουν.
Η συζήτηση γύρω από τη χρήση της φυτικής κάνναβης
Το ερώτημα της νομιμοποίησης ή μη της ιατρικής χρήσης της κάνναβης στην Ελλάδα είχε τεθεί παλαιότερα για άλλες ναρκωτικές ουσίες, όπως τα οπιοειδή (π.χ. η μορφίνη και τα παράγωγά της), τα οποία χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια για την αντιμετώπιση διαφόρων συμπτωμάτων και παθολογικών καταστάσεων.
Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το 2015 σε έκθεσή του για την ιατρική χρήση της κάνναβης (σελίδα 26), υπάρχουν αρκετά αναπάντητα ακόμη ερωτήματα και πολλοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Ας δούμε ορισμένα από αυτά:
Ενώ για τα φάρμακα που περιέχουν συγκεκριμένα κανναβινοειδή (THC ή και CBD) έχουν γίνει αρκετές μελέτες γύρω από τις φαρμακοκινητικές τους ιδιότητες, την ασφάλειά τους κλπ, η κατάσταση δεν είναι ίδια για τη χρήση της φυτικής κάνναβης, η οποία στηρίζεται κυρίως σε εμπειρικά δεδομένα.
Υπάρχουν ελάχιστες τυχαιοποιημένες μελέτες που αξιολογούν τη χρήση της κάνναβης, είτε μέσω καπνίσματος, είτε μέσω νεφελοποίησης, ενώ ακόμα και από αυτές είναι πολλές που εμπεριέχουν σημαντικές αδυναμίες, όπως είναι:
- Μικρός αριθμός συμμετεχόντων,
- σύγκριση πολλές φορές της κάνναβης με κάποιο placebo (εικονικό) φάρμακο και όχι με κάποιο ήδη υπάρχον φάρμακο,
- επιλογή κυρίως ατόμων που έχουν ξανακάνει χρήση,
- μη εκτίμηση της σχέσης δόσης – απόκρισης και
- πολύ μικρή διάρκεια (ημερών ή εβδομάδων).
Πολλές μελέτες στηρίζονται απλά στη συμπλήρωση ανώνυμων ερωτηματολογίων από τους ασθενείς ως προς την προσωπική χρήση – αποτελεσματικότητα της κάνναβης σε αυτούς:
- Δεν αξιολογούν την ποιότητα και λειτουργικότητα της καθημερινής ζωής (κοινωνικές συναναστροφές, οδήγηση, εργασία, επιδόσεις στο σχολείο, επιπτώσεις στις γνωστικές ικανότητες κλπ),
- δεν εκτιμούν τις μακροχρόνιες επιπτώσεις που μπορεί να υπάρχουν (εξάρτηση, μείωση των γνωστικών ικανοτήτων, ψυχολογικές διαταραχές κλπ).
Πολλές φορές, δεν λαμβάνουν καν υπόψη την περιεκτικότητα της κάνναβης που χορηγείται σε THC – CBD, αλλά και άλλα κανναβινοειδή, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει άμεση σύγκριση μεταξύ των μελετών.
Σχετικά με την φαρμακευτική χρήση της κάνναβης
Επιπλέον υπάρχουν ελάχιστες μελέτες που να αφορούν παιδιά και εφήβους.
Να τονίσουμε εδώ ότι οι παραπάνω αδυναμίες παρατηρούνται ακόμη και σε κάποιες μελέτες που δεν αφορούν τη φυτική κάνναβη, αλλά τα διάφορα κανναβινοειδή.
Ωστόσο, ένα νέο φάρμακο το οποίο περιέχει συνθετικά κανναβινοειδή (όπως και οποιοδήποτε νέο φάρμακο), για να πάρει άδεια να βγει στην κυκλοφορία πρέπει πρώτα να περάσει από κοστοβόρους ελέγχους και κλινικές δοκιμές και να «αποδείξει» την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του, παρόλο που στον καπιταλισμό πολλές φορές ακόμη και οι έλεγχοι αυτοί παρακάμπτονται ή αποσιωπούνται.
Το παράδειγμα της ηρωίνης είναι χαρακτηριστικό:
Αρχικά παρασκευάστηκε από τη «Bayer» με σκοπό να αντιμετωπίσει την εξάρτηση από τη μορφίνη και πέρασε όλους τους «ελέγχους ασφαλείας».
Ολοκληρώνεται με το 2ο Μέρος
Σημείωση:
[1]. Η κάνναβη που χρησιμοποιείται για ιατρικούς ή «ψυχαγωγικούς» σκοπούς περιέχει συνήθως από 2 έως 20%.
Με πληροφορίες από Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και Ριζοσπάστη
