Πανδημίες: «Αόρατος εχθρός» ή ένας… παλιός γνώριμος;
Πόσες φορές τον τελευταίο χρόνο δεν ακούσαμε για τον «αόρατο εχθρό», που απειλεί την υγεία και τη ζωή του λαού και που τα κράτη δίνουν μάχη με το χρόνο για να τον κατανοήσουν και να τον αντιμετωπίσουν, με προτεραιότητα τάχα στην προστασία της ανθρώπινης ζωής;
Πόσες φορές στη διάρκεια της πανδημίας δεν ακούσαμε και στη χώρα μας την κυβέρνηση και τις διάφορες επιστημονικές επιτροπές να επικαλούνται τον «άγνωστο εχθρό», για να συγκαλύψουν τις εγκληματικές κυβερνητικές ευθύνες στη διαχείριση της πανδημίας, που αφήνει απροστάτευτο τον λαό;
Οπως προκύπτει όμως από μια πιο προσεκτική και διερευνητική ματιά, οι πανδημίες στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο δεν είναι και τόσο …«αόρατος εχθρός».
Αντίθετα, επειδή οι συνέπειές τους στην οικονομία, αλλά και η αξιοποίησή τους στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς είναι πολύ μεγάλες, κρατικοί και διεθνείς ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί έχουν ξοδέψει πολλά χρόνια μελέτης και έρευνας για να προσεγγίσουν και τελικά να προβλέψουν τις τάσεις γύρω από το φαινόμενο των πανδημιών.
Αλλά και πολλοί επιστήμονες και ερευνητές, ανεξάρτητα από τα κίνητρα της μελέτης και τις προτάσεις που τελικά καταθέτουν, καταλήγουν ολοένα και περισσότερο στη συσχέτιση των πανδημιών, ειδικά τα τελευταία χρόνια, με την ίδια τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος και την οργάνωση της παραγωγής με σκοπό το κέρδος, που τις καθιστά μια άμεση και συχνή απειλή για τον άνθρωπο.
Ενα «εξαιρετικά προβλέψιμο» φαινόμενο
«Το ξέσπασμα του κορωνοϊού ήταν εξαιρετικά προβλέψιμο»,
ανέφεραν πριν από λίγους μήνες στον «Guardian» ειδικοί ερευνητές, ανάμεσά τους και η εκτελεστική διευθύντρια του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών, Ινγκερ Αντερσεν.
Και δεν είναι μόνο αυτοί…
Ηδη, το Γενάρη του 2019, έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ παρατηρούσε πως ο αριθμός και το είδος των εξάρσεων λοιμωδών νόσων έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια και ότι από το 2011 ο κόσμος αντιμετωπίζει κάθε χρόνο σχεδόν 200 επιδημικά περιστατικά.
«Οι πανδημίες θα είναι η αιτία των μέσων ετήσιων οικονομικών απωλειών του 0,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ – ή 570 δισεκατομμυρίων δολαρίων»,[1]
σημείωνε ενδεικτικά το Φόρουμ, επικεντρώνοντας βέβαια σ’ αυτό που απασχολεί περισσότερο το κεφάλαιο, τις επιπτώσεις δηλαδή μιας πανδημίας στην παγκόσμια οικονομία.
Αλλά και πιο πρόσφατα, με αφορμή την τρέχουσα πανδημία, ο Πίτερ Πίοτ, διευθυντής της Σχολής Υγιεινής & Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου και πλέον ειδικός σύμβουλος για τον κορωνοϊό της προέδρου της Κομισιόν, δήλωνε στο «Politico» ότι:
«Οι μέρες της χειραψίας έχουν τελειώσει […] μπαίνουμε σε μια εποχή πανδημιών»,
διαπιστώνοντας ότι η συχνότητά τους «αυξάνεται πραγματικά», με πολλούς από αυτούς τους ιούς – όπως ο SARS και προηγουμένως ο «Εμπολα» – να προέρχονται από ζώα.[2]
Τα ίδια επισήμαναν σε άρθρο τους στο επιστημονικό περιοδικό «Cell», τον Αύγουστο του 2020, ο γνωστός Αντονι Φάουτσι, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ, και ο επιδημιολόγος Ντέιβιντ Μόρενς.[3]
Προέβλεπαν μεταξύ άλλων έναν επιταχυνόμενο ρυθμό πανδημιών τα επόμενα χρόνια, αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό της αποψίλωσης δασών, του αστικού συνωστισμού και των λεγόμενων «υγρών αγορών».[4]
«Οι αιτίες αυτής της νέας και επικίνδυνης κατάστασης είναι πολύπλευρες, πολύπλοκες και αξίζουν σοβαρής εξέτασης»,
σημείωναν στο άρθρο τους και παρέθεταν συμπεράσματα ερευνών που πιστοποιούν ότι:
«Οι ανθρώπινες δραστηριότητες και πρακτικές έχουν γίνει ο βασικός καθοριστικός παράγοντας της εμφάνισης ασθενειών».
Οταν μιλάνε βέβαια για «ανθρώπινη δραστηριότητα», αυτήν δεν μπορεί να τη δει κανείς έξω από το δοσμένο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο του καπιταλισμού και το κυνήγι του μεγαλύτερου κέρδους από τα μονοπώλια, σε βάρος του περιβάλλοντος, της υγείας, ακόμα και της ζωής των εργαζομένων και του λαού.
Προς επιβεβαίωση όλων αυτών, άλλες έρευνες σημειώνουν ότι ο αριθμός των νεοεμφανιζόμενων εστιών λοιμωδών νόσων έχει τριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1980.
Περισσότερα από τα δύο τρίτα αυτών των ασθενειών προέρχονται από ζώα και περίπου το 70% αυτών από άγρια ζώα.
Η τάση αυτή αναμένεται να ενταθεί όχι μόνο λόγω της αύξησης του εμπορίου και των ταξιδιών, αλλά και της πυκνότητας του πληθυσμού σε μεγάλα αστικά κέντρα, της έξαρσης των προσφυγικών ροών, των συνεπειών στο περιβάλλον από τις μεταβολές του κλίματος και της αποψίλωσης των δασών.
Πρόκειται δηλαδή για παράγοντες που σχετίζονται άμεσα με την οικονομική δραστηριότητα σε παγκόσμια κλίμακα και τους ανταγωνισμούς ανάμεσα σε μονοπωλιακά μεγαθήρια για το μοίρασμα της λείας από τον φυσικό πλούτο του πλανήτη.
Οι βασικές αιτίες είναι γνωστές
Για παράδειγμα, τα τροπικά δάση θεωρούνται «σημαντικό σημείο εκκίνησης» για νέους ιούς που μολύνουν τους ανθρώπους.
Οπως εξηγεί στον «Guardian» η Εϊμι Βίτορ, καθηγήτρια στο Τμήμα Λοιμωδών Νόσων και Παγκόσμιας Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Φλόριντα:
«Τα δάση, και ιδιαίτερα τα τροπικά, φιλοξενούν πολύπλοκα δίκτυα μικροβίων και των ξενιστών τους, δηλαδή άγρια ζώα. Η υποβάθμισή τους έχει τη δυνατότητα να απελευθερώσει αυτά τα μικρόβια στα εξημερωμένα ζώα και τους ανθρώπους».[5]
Προσεγγίζοντας αυτό ακριβώς το ζήτημα με όρους κόστους – οφέλους για το κεφάλαιο, τον Ιούλη του 2020, με την πανδημία σε πλήρη εξέλιξη, το επιστημονικό περιοδικό «Science» υποστήριζε πως η δαπάνη 260 εκατ. δολαρίων σε διάστημα 10 ετών για την προστασία της άγριας ζωής και των δασών μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση νέων πανδημιών.[6]
Αλλος ένας κρίκος που συνδέει τα παθογόνα με τους ανθρώπους, άρα και την εμφάνιση ή και επανεμφάνιση πανδημιών, είναι η ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής κρέατος, ειδικά για την εκτροφή χοίρων και κοτόπουλων.
Μια τέτοια εστία προκάλεσε και την επιδημία γρίπης των χοίρων το 2009 στο Μεξικό.
Η βιομηχανία των τροφίμων έχει μεγάλη συμβολή και στη διασπορά του ιού, όταν αυτός πλέον εισέλθει στην κοινότητα.
Αυτό έδειξε και το γεγονός ότι πολλά από τα κρούσματα της Covid 19, στις ΗΠΑ και σε άλλες μεγάλες χώρες, εντοπίστηκαν στη βιομηχανία κρέατος, όπου συνυπάρχουν οι άθλιες συνθήκες δουλειάς, με την εργασία πολλών φτηνά αμειβομένων, συνήθως μεταναστών εργατών, που λόγω των συνθηκών διαβίωσης γίνονται «κρίκος» στην αλυσίδα διασποράς του ιού.
Είναι επίσης αποκαλυπτικό ότι μαζί με την καταστροφή των δασών, η αυξανόμενη ζήτηση κρέατος αναφέρεται ως βασική αιτία αύξησης της τάσης μετάδοσης ασθενειών από τα ζώα στον άνθρωπο και σε πρόσφατη έκθεση προγράμματος του ΟΗΕ με τίτλο:
«Πρόληψη της επόμενης πανδημίας – Ζωονοσογόνες παθήσεις και ο τρόπος για να σπάσει η αλυσίδα μετάδοσης».
Μάλιστα, δύο μήνες πριν ξεκινήσει η επιδημία του κορωνοϊού στη Γουχάν, το Κέντρο Υγειονομικής Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, το Ιδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είχαν οργανώσει «άσκηση ετοιμότητας» με τίτλο «Event 201» και με βασικό σενάριο μια νέα πανδημία κορωνοϊού που ξεκινά σε χοιροτροφικές βιομηχανικές μονάδες της Βραζιλίας, απ’ όπου εξαπλώνεται γρήγορα σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα 65 εκατομμύρια θανάτους και καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, στην πολιτική σταθερότητα και τη διεθνή ασφάλεια.
Σε ό,τι αφορά, τέλος, το εμπόριο κρέατος άγριων ζώων, που αποτελεί μια ιδιαίτερα κερδοφόρα δραστηριότητα, ειδικά στις αγορές της Ασίας, παρά το γεγονός ότι απαγορεύτηκε το 2003 στις «υγρές αγορές» της Κίνας, λόγω έξαρση του SARS, επανήλθε λίγα χρόνια αργότερα.
Ενας από τους λόγους είναι ότι στις επαρχίες της Κίνας, όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου (υποσαχάρια Αφρική, περιοχές της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής), το κρέας αυτό αποτελεί βασική φτηνή πηγή πρωτεϊνών για εκατομμύρια ανθρώπους, που δεν έχουν τη δυνατότητα ψύξης της τροφής!
Πανδημίες: «Αόρατος εχθρός» ή ένας… παλιός γνώριμος; Ορισμένες ακόμα πλευρές
Ορισμένες ακόμα επιστημονικές καταγραφές βοηθάνε να γίνουν καλύτερα κατανοητά το φαινόμενο των πανδημιών και η έξαρσή τους ως στοιχείο της άναρχης καπιταλιστικής ανάπτυξης.
«Πειστικά στοιχεία δείχνουν ότι αυτή και κάθε άλλη σημαντική ιογενής επιδημία που αναδύεται στο πρόσφατο παρελθόν και προβλέψιμα στο μέλλον προέρχεται από τις ίδιες βασικές αιτίες: Την καπιταλιστική γεωργία, την καταστροφή του φυσικού οικοτόπου και τη βιομηχανική παραγωγή κρέατος»,[7]
σημειώνει σε άρθρο του ο Χάουαρντ Γουάιτζκιν, καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας και στο Κέντρο Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου του Νέου Μεξικού των ΗΠΑ.
Σημειώνει μάλιστα ότι η έμφαση των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και οργανισμών δίνεται στη διαχείριση των συνεπειών και όχι στην πρόληψη, επειδή κάτι τέτοιο θα συνιστούσε μεγάλη επιβάρυνση για την παγκόσμια οικονομία.
Οπως λέει:
«Οι διεθνείς και εθνικοί οργανισμοί Υγείας σχεδόν πάντα προωθούν πρακτικές μείωσης του αντίκτυπου, καθώς και την αλλαγή συμπεριφοράς σε ατομικό επίπεδο, και όχι αντιμετώπισης των βασικών αιτιών».
Τέλος, ο Σαντιπάν Μπάξι, ερευνητής του Ινδικού Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών «Tata», υποστηρίζει σε άρθρο του πως οι έρευνες για τις αιτίες των πανδημιών καταλήγουν στις ίδιες πάνω – κάτω «διασυνδέσεις» με την οικονομική δραστηριότητα.
Ανάμεσα σε άλλα, ο ίδιος ξεχωρίζει τη συστηματική υποβάθμιση του θεσμικού πλαισίου για τη δημόσια υγεία, ιδίως τα τελευταία 50 χρόνια, ως αποτέλεσμα βέβαια της εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης της Υγείας σε όλο τον κόσμο.
Στέκεται επίσης:
«Στην καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων, ιδίως των δασών, από τον καπιταλισμό, τη βιομηχανική γεωργία (συμπεριλαμβανομένης της κτηνοτροφίας) και, για να είμαστε ακριβείς, στην αδιάκοπη επιδίωξη του κέρδους».[8]
Η αναγκαιότητα της πάλης για το σοσιαλισμό
Το γεγονός ότι στον καπιταλισμό συνυπάρχουν οι δυνατότητες εντοπισμού και αντιμετώπισης των αιτιών που προκαλούν την αύξηση των πανδημιών με τους παράγοντες που τις γιγαντώνουν, δηλαδή η ανάπτυξη της παραγωγής με κριτήριο την αύξηση της κερδοφορίας των μονοπωλιακών ομίλων, σε βάρος του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, δείχνει ότι μοναδική απάντηση προς όφελος των λαών είναι το συθέμελο γκρέμισμα του σάπιου αυτού συστήματος.
Η αναγκαιότητα του σοσιαλισμού προβάλλει έτσι μέσα από κάθε πτυχή της πανδημίας που συνεχίζει να θερίζει ζωές σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο…
Σημειώσεις:
[1]. Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ: «Outbreak Readiness and Business Impact: Protecting Lives and Livelihoods across the Global Economy», 18 Ιανουαρίου 2019.
[2]. Αρθρο στο «Politico» με τίτλο: Belgian virus hunter warns of looming «age of pandemics», 23 Σεπτεμβρίου 2020.
[3]. Αρθρο στο επιστημονικό περιοδικό «Cell», με τίτλο: «Emerging Pandemic Diseases: How We Got to Covid-19», 15 Αυγούστου 2020.
[4]. «Υγρές Αγορές» (wet markets): Aγορές όπου πωλείται φρέσκο κρέας από συνήθως επιτόπου σφαγμένα οικόσιτα ή και άγρια ζώα και ψάρια.
[5]. Αρθρο στην Εφημερίδα Guardian με τίτλο: «Inaction leaves world playing «Russian roulette» with pandemics, say experts», 9 Μαρτίου 2021.
[6]. Αρθρο στο επιστημονικό περιοδικό «Science» με τίτλο: «Ecology and economics for pandemic prevention», 24 Ιουλίου 2020.
[7]. Αρθρο στο επιστημονικό περιοδικό «Sage Journals» με τίτλο: «Confronting the Upstream Causes of COVID-19 and Other Epidemics to Follow», 3 Αυγούστου 2020.
[8]. Αρθρο στο «Economical & Political Weekly» με τίτλο: «Epidemics and Capitalism Accurate Identification of Contradictions», 4 Μαΐού 2020.
Δ. Μ.
Πηγή: Ριζοσπάστης
