Όταν ο Τσάπλιν πέρασε από μακαρθική «ανάκριση» – Επίλογος
Στη μεταπολεμική Αμερική, όπου κυριάρχησε το μακαρθικό κυνήγι μαγισσών, ο Τσάπλιν βρέθηκε στο στόχαστρο της αμερικανικής κυβέρνησης εξαιτίας της φιλοσοβιετικής του στάσης κατά την διάρκεια του πολέμου όπως και πολλοί ακόμα διανοούμενοι και καλλιτέχνες της εποχής του.
Είναι χαρακτηριστικό πως το FBI παρακολουθούσε όλες τις κινήσεις του Τσάρλι Τσάπλιν, διατηρώντας έναν ογκώδη φάκελο τόσο από την «δράση» του όσο και από την προσωπική του ζωή.
Το 1947 κι ενώ φούντωναν οι Μακαρθικές διώξεις, στους αμερικανικούς κινηματογράφους βγήκε η ταινία του, «Ο κύριος Βερντού».
Την επομένη, στις 12 Απρίλη 1947, ο Τσάπλιν, δίνει συνέντευξη Τύπου, η οποία θυμίζει περισσότερο «ιερά εξέταση».
Συνέχεια από το 2ο Μέρος
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, έχει ασκηθεί κάποια κριτική για τη σκηνή στην ταινία με τον ιερέα στο κελί της φυλακής – πολλοί νιώθουν ότι υπάρχει εξαιρετικά μεγάλη έλλειψη σοβαρότητας σε αυτή τη σκηνή και σας επικρίνουν για αυτό και αναρωτιέμαι πώς νιώσατε για αυτή τη συγκεκριμένη σκηνή.
Τσάπλιν: Σέβομαι όλες τις θρησκείες. Δεν είχα πρόθεση να επιδείξω χαλαρότητα στο χαρακτήρα του Βερντού. Βγαίνει έξω με μια πόζα, και αυτό ισχύει για το χαρακτήρα, δεν έχω πρόθεση να ειρωνευτώ κανένα δόγμα θρησκευτικό, και δεν νομίζω ότι το έκανα.
Νομίζω ότι ο χαρακτήρας που βγάζει ο ιερέας είναι πολύ συμπαθητικός, ειδικά όταν κοιτώ και λέω:
–«Τι θα κάνατε χωρίς αμαρτίες;»
–«Ακριβώς αυτό που κάνω τώρα, γιέ μου, προσπαθώντας με τον ταπεινό τρόπο να βοηθήσω μια χαμένη ψυχή που βρίσκεται σε δυσκολία».
Νομίζω ότι είναι μάλλον ανθρώπινος και πολύ τέλειος – ακριβώς όπως ένα ανθρώπινο ον. Δεν νομίζω ότι είναι προσβλητικό για την εκκλησία.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, ποια είναι τα άμεσα σχέδιά σας για παραγωγές στο μέλλον; Έχετε κάποιο;
Τσάπλιν: Ναι. Γυρνώ πίσω και θέλω να δουλέψω πάνω σε κάτι, καθώς γερνώ και ο χρόνος συντομεύει, και έχω μία ή δύο ιδέες για αυτό που θέλω να κάνω – κωμωδία – πάντοτε κωμωδία, ίσως με λίγο παραπάνω δράμα αλλά πάντοτε κωμωδία ελπίζω (με ειρωνικό τόνο) .
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, είναι πιθανό κάποιες από τις παλιές σας ταινίες όπως οι Μοντέρνοι Καιροί να ξανακυκλοφορήσουν;
Τσάπλιν: Λοιπόν, αν υπήρχε ζήτηση για αυτό, θα το έκανα σίγουρα. Δεν θέλω να επιβάλλομαι πολύ. Ναι, υποθέτω, αν ο κόσμος με ενθαρρύνει λιγάκι (γελάει) θα το έκανα άμεσα.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, διαβάζω κάτι για την αρχική περίοδό σας, του Mack Sennett και του Essanay και μου προκάλεσαν αρκετό ενδιαφέρον τα στάνταρντ σας – τα πολύ υψηλά στάνταρντ για την κωμωδία που είχατε.
Πιστεύετε ότι το κοινό έχει αλλάξει, όσον αφορά την εκτίμηση για το δράμα και τη δραματική κωμωδία; Τι θα λέγατε για τις προτιμήσεις του κοινού;
Τσάπλιν: Δεν νομίζω – ποτέ δεν προσέγγισα το έργο μου από τη σκοπιά των προτιμήσεων του κοινού, μόνο να νιώθω ότι είμαι τίμιος και ειλικρινής προς τον εαυτό μου, νομίζω ότι το κοινό το αισθάνεται αυτό και αμετάβλητα το εκτιμά.
Νομίζω ότι όταν παίζουμε για αυτούς και λέμε «ω, τι να θέλουν…» Δεν νομίζω ότι θέλουν…
Πηγαίνουν χωρίς προκαταλήψεις σε ένα θέατρο ή κοιτούν και βλέπουν κάτι που νιώθουν, έχουν τη διάθεση που θα ήθελαν να δουν, και έτσι «μπαίνουν». Όλα είναι εντελώς τυχαία. Δεν ξέρουν από πριν τι θα δουν.
Και ένιωθα ότι αν πράγματι προσπαθούσα – ο λόγος που έκανα αυτή την ταινία είναι επειδή ένιωσα, και μπορεί να κάνω λάθος, όμως η προσωπική μου άποψη είναι ότι νιώθω ότι είναι μια «ενήλικη» ταινία και ότι η σάτιρα είναι ακόμα πιο πικρή.
Νομίζω ότι οι μέρες που ζούμε είναι πικρές. Νομίζω ότι υπάρχει πολύ μίσος στον κόσμο και νομίζω ότι οι μέρες αυτές είναι πολύ ταραχώδεις. Και φυσιολογικά έχω κι εγώ τη διάθεσή μου και επηρεάζομαι από την εποχή μας όπως και κάθε άλλος.
Σε αυτή την εποχή των προκαταλήψεων – μεγάλων προκαταλύψεων και στερεοτύπων – οι διαφορές είναι πολύ έντονες και νομίζω πως αυτό είναι κάτι το μάλλον λυπηρό, κάτι που…
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, πιστεύετε ότι το κοινό έχει αλλάξει στον τρόπο με τον οποίο εκτιμά;
Τσάπλιν: Ναι, και νομίζω πως αυτό είναι μάλλον λυπηρό. Οδεύουμε προς έναν ακόμη πόλεμο.
Ερώτηση: Υπάρχουν κάποιες αλλαγές στη μέθοδο;
Τσάπλιν: Δεν γνωρίζω – δεν έχουν πέσει στην αντίληψή μου.
Ερώτηση: (φωνή από τον εξώστη που δεν ακούγεται καλά)
Τσάπλιν: Συγγνώμη, δεν άκουσα όλα όσα είπατε. Δεν έχετε μικρόφωνο – είναι δύσκολο (δίνουν μικρόφωνο στον James Agee του περιοδικού Time, που έκανε την ερώτηση).
Εκπρόσωπος United Artists: Θα μπορούσατε να επαναλάβετε την ερώτηση:
Agee: [τρομερά ενοχλημένος και με φωνή τρεμάμενη] Τι είναι αυτοί οι άνθρωποι οι οποίοι λένε ότι νοιάζονται για την ελευθερία, για τη χώρα και το λαό αυτής, οι οποίοι επικροτούν αυτή τη χώρα ως την τελειότερη στον πλανήτη και ως «ελεύθερη χώρα»,
όταν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε αυτή τη χώρα κάνουν αδιάκριτες ερωτήσεις για την υπηκοότητα ενός ανθρώπου, προσπαθούν να του πούνε τι να κάνει στη δουλειά του κάθε ώρα και στιγμή και ασκούν δημόσιο ηθικό εκβιασμό εναντίον του επειδή δεν είναι αμερικανός πολίτης, λόγω των πολιτικών του απόψεων και επειδή δεν ψυχαγωγεί με τον τρόπο που αυτοί πιστεύουν ότι θα έπρεπε;
Τι θα πρέπει να σκεφτούμε γενικά για μια χώρα με τέτοιους ανθρώπους;
Τσάπλιν: Σας ευχαριστώ πολύ – όμως δεν έχω να πω τίποτα σε αυτή την ερώτηση.
Ερώτηση: Θα σας ενδιέφερε, κ. Τσάπλιν, να δίνατε σημασία στην κυκλοφορία μιας ταινίας σας σε αυτή την περίοδο, η οποία βασίζεται στον καιρό της ύφεσης; Θα σας ενδιέφερε αυτή την περίοδο να κυκλοφορήσει μια ταινία σας για την ύφεση;
Τσάπλιν: Ναι, πράγματι. Το κύριο είναι να αναδείξω το γεγονός ότι είναι καλύτερο να προσπαθήσουμε και να την αποφύγουμε την ύφεση.
Ερώτηση: Πιστεύετε ότι ο κίνδυνος είναι πραγματικός;
Τσάπλιν: Λοιπόν, δεν θέλω να προκαλέσω κάποιο τρόμο ή κάτι τέτοιο, πάλι, πρόκειται για προσωπική άποψη, όμως, γνωρίζω ότι είχαμε μία ύφεση και συνήθως, μετά από αυτή έρχονται πόλεμοι, μετά μεγάλη ανάπτυξη κ.ο.κ.
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, σε αυτή την ταινία, μας υπενθυμίζετε ότι είναι πιθανή μία ύφεση. Είναι τόσο επικίνδυνο;
Τσάπλιν: Όχι, το αντίθετο. Νομίζω ότι είναι δημιουργικό. Αυτό το στόχο είχε. Ακριβώς είχε στόχο για εμάς να δούμε τον τρόπο με τον οποίο το σύστημά μας μπορεί να πάει, αν το καταχραστούμε, εκτός κι αν πάμε διαφορετικά.
Πιστεύω στην ιδιωτική επιχείρηση, όμως δεν πιστεύω στην κατάχρησή της. Και είμαι υπέρ της άποψης σε αυτή την ταινία, και συνηγορεί και το ότι αποτελεί γεγονός το ότι οι υφέσεις είναι κάτι το πολύ κακό και θα πρέπει να είναι αχρείαστες αν οι άνθρωποι θέλουν να δουλεύουν.
Αυτή είναι όλη μου η πολιτική φιλοσοφία – οι άνθρωποι να έχουν ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους και να τους επιτρέπεται να εργάζονται και να έχουν αξιοπρέπεια και να μεγαλώνουν μια οικογένεια – αυτό είναι όλο. Ως εκεί πηγαίνω.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, λέτε ότι είναι μια πρωτότυπη ιστορία η ταινία σας. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, μοιάζει σημαντικά με την υπόθεση Landru, όχι;
Τσάπλιν: Ναι.
Ερώτηση: Και όσον αφορά την ιστορία και την πλοκή;
Τσάπλιν: Όχι, όχι την πλοκή.
Ερώτηση: Με ποιον τρόπο;
Τσάπλιν: Ως χαρακτήρας, ως αναπαράσταση ενός χαρακτήρα, είναι ένας πλούσιος που φέρεται άσχημα, στο σκεπτικό, γενικά μιλώντας, στους φόνους, όσον αφορά την αντίληψη για το κέρδος. Νομίζω ότι σε αυτό μοιάζει. Δεν υπάρχει τίποτα το συγκεκριμένο που να μοιάζει. Έτσι μπορώ να το δω.
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, οι ταινίες σας έχουν ένα μήνυμα. Θα συνεχίσετε να κάνετε ταινίες που να έχουν κάποιο μήνυμα;
Τσάπλιν: Ναι. Πάντοτε ήταν υπέρ του ασθενέστερου και με μεγάλη συμπόνοια και κατανόηση – πάντοτε το συνειδητοποιούσα αυτό. Νομίζω ότι η συμπόνοια είναι μία μεγάλη ιδιότητα. Χωρίς αυτήν δεν θα είχαμε καθόλου πολιτισμό.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, χρησιμοποιήσατε τις εισπράξεις από τις ταινίες σας στο εξωτερικό, για την αντίσταση και για την ανακούφιση από τη φτώχεια ανθρώπων στο εξωτερικό;
Για παράδειγμα, στη Γαλλία, οι εισπράξεις από το Μεγάλο Δικτάτορα, χρησιμοποιήθηκαν για τη βοήθεια σε ανθρώπους στα στρατόπεδα εκτοπισμένων, σε πολιτικούς πρόσφυγες;
Τσάπλιν: Αυτό δεν το γνωρίζω. Γνωρίζω ότι συμβάλλαμε στο εξωτερικό σε χμ… φιλανθρωπίες.
Ερώτηση: Όχι, δεν το εννοούσα έτσι, κύριε. Εννοώ, για παράδειγμα, ο Μεγάλος Δικτάτορας είχε ένα συγκεκριμένο πολιτικό θέμα.
Εννοούσα, και νομίζω ότι θα συμφωνήσετε σε αυτό – και σίγουρα ήθελε να υψώσει λίγο περισσότερο από όσο είναι σήμερα το ανθρώπινο ον, όμως γνωρίζω ότι κάνατε κάποια αναφορά ότι 70% των εισπράξων από την ταινία σας είχαν προέλθει από το εξωτερικό.
Τώρα, αυτό που θα ήθελα να γνωρίζω, κύριε, είναι αν οι εισπράξεις χρησιμοποιήθηκαν ή όχι για ανθρωπιστικούς σκοπούς, ακριβώς σε εκείνες τις χώρες που προβλήθηκε και όπου τόσο απεγνωσμένα χρειαζόταν.
Τσάπλιν: Δεν γνωρίζω… χμ, δανείσαμε την ταινία στο στρατιωτικό επιτελείο όπου την ήθελαν. Τι έκαναν με αυτή δεν γνωρίζω. Στη Γερμανία και σε άλλα μέρη, ναι, η ταινία δανείστηκε- όταν ο Αμερικάνικος στρατός την ήθελε, την πήρε.
Εκπρόσωπος United Artists: Υπάρχει κάποια άλλη ερώτηση, κυρίες και κύριοι;
Τσάπλιν: Παρεμπιπτόντως, ελπίζω όλοι σας να είδατε την ταινία με τον «Κύριο Βερντού».
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, διάβασα σε μια εφημερίδα ότι η ταινία σας παραλίγο να μην κυκλοφορήσει εξαιτίας πολλών αντιρρήσεων από το γραφείο του Τζόνσον.
Τσάπλιν: Λοιπόν, ξέρετε, δεν μπορείτε να πιστεύετε όλες τις ιστορίες που γράφονται στις εφημερίδες. Αυτό που συνέβη ήταν ότι υπέβαλλα το σενάριό μου, όπως όλοι οι άλλοι.
Δεν είμαι κάποιος μικρός δημαγωγός και σκέφτηκαν ότι θα ήταν δύσκολο.
Είπαν, στην πραγματικότητα, ότι θα το απαγόρευαν, όμως με δυο-τρεις διορθώσεις, θα ήταν δυνατό να κυκλοφορήσει.
Ωστόσο, εγώ προχώρησα και τους είπα ότι θα συνεργαζόμουν όσο μπορούσα χωρίς να χαλάσω την ταινία, πράγμα το οποίο έκανα και έπειτα την υπέβαλα σε αυτούς, στο τέλος, και είπαν, και ευτυχώς ήταν πολύ έξυπνοι να το πούνε, ότι το χειρίστηκα αξιοπρεπώς και δεν έχουν να έχουν αντίρρηση σε τίποτα και δεν κόπηκε τίποτα.
Τίποτα, ούτε μια σκηνή! Και ο κ. Γκριν με ευχαρίστησε για τη συνεργασία.
Ερώτηση: Χαρακτηρίστηκε απορριπτέο;
Τσάπλιν: Όχι, πήρε βαθμό Β, κάτι το οποίο καταλαβαίνω ότι είναι η συνήθης βαθμολογία για μια ταινία με αυτό το θέμα.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, είστε υπέρ του να επιστρέψει η United Artists στο γραφείο του Τζόνσον;
Τσάπλιν: Αυτά είναι επιχειρηματικές λεπτομέρειες για τις οποίες ειλικρινά δεν γνωρίζω τίποτα.
Ερώτηση: Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι οι δύο ταινίες όπου δεν έχετε το χαρακτήρα του «αλήτη» σχετίζονται με το Παρίσι; Θυμάμαι σκηνοθετήσατε μια ταινία με τίτλο «Μια γυναίκα από το Παρίσι» κάποια χρόνια πριν και τώρα πάλι κάνετε το Παρίσι το χώρο της ταινίας. Έχει κάποια σημασία;
Τσάπλιν: Όχι, μόνο ότι η Γαλλία έχει κάτι το γραφικό και νομίζω ότι ταίριαζε περισσότερο στον τύπο του χαρακτήρα, και είναι πολύχρωμη, και τα βουλεβάρτα, η στάση και οι τρόποι του μπον βιβέρ…
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, σκοπεύετε να επισκεφτείτε την Ευρώπη;
Τσάπλιν: Δεν θα είμαι σε θέση να επισκεφτώ την Ευρώπη φέτος. Αυτό το ζήτημα με τη United Artists και πολλά άλλα ζητήματα επιχειρηματικής φύσης πρέπει να οργανωθούν εκ νέου και, φυσιολογικά, αυτό θα μου πάρει όλο το χρόνο το καλοκαίρι και πιο μετά, ελπίζω να γυρίζω μια ταινία από τον επόμενο χρόνο.
Ερώτηση: Σε ποιο βαθμό σχεδιάζετε να τα αναδιοργανώσετε;
Τσάπλιν: Δεν ξέρω ακόμα. Νομίζω οι δικηγόροι μας γνωρίζουν περισσότερα για αυτό.
Εκπρόσωπος United Artists: Νομίζω, κυρίες και κύριοι ότι μπορούμε να τελειώσουμε. Πιστεύω ότι καλύψαμε επαρκώς το ζήτημα και σε βάθος.
Πηγή: Kenneth Schuyler Lynn: Charlie Chaplin and His Times, Cooper Square Press, αναθεωρημένη έκδοση (2002).
Kevin J. Hayes(ed.): Charlie Chaplin: Interviews, University Press of Mississippi (2005).
Πηγή: Praxis Review
