Όταν ο Τσάπλιν πέρασε από μακαρθική «ανάκριση» – Μέρος 2ο
Στη μεταπολεμική Αμερική, όπου κυριάρχησε το μακαρθικό κυνήγι μαγισσών, ο Τσάπλιν βρέθηκε στο στόχαστρο της αμερικανικής κυβέρνησης εξαιτίας της φιλοσοβιετικής του στάσης κατά την διάρκεια του πολέμου όπως και πολλοί ακόμα διανοούμενοι και καλλιτέχνες της εποχής του.
Είναι χαρακτηριστικό πως το FBI παρακολουθούσε όλες τις κινήσεις του Τσάρλι Τσάπλιν, διατηρώντας έναν ογκώδη φάκελο τόσο από την «δράση» του όσο και από την προσωπική του ζωή.
Το 1947 κι ενώ φούντωναν οι Μακαρθικές διώξεις, στους αμερικανικούς κινηματογράφους βγήκε η ταινία του, «Ο κύριος Βερντού».
Την επομένη, στις 12 Απρίλη 1947, ο Τσάπλιν, δίνει συνέντευξη Τύπου, η οποία θυμίζει περισσότερο «ιερά εξέταση».
Συνέχεια από το 1ο Μέρος
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, προσπαθήσατε να δημιουργήσετε συμπάθεια για το χαρακτήρα του Κύριου Βερντού;
Τσάπλιν: Όχι, προσπάθησα να δημιουργήσω μία συμπόνοια για όλη την ανθρωπότητα υπό συγκεκριμένες περιστάσεις, σε καιρούς αγωνίας, πιστεύω, σε συνθήκες καταστροφής – οι συνθήκες αυτές βγάζουν το χειρότερο από την ανθρωπότητα και σε αυτό δίνω έμφαση στην ταινία,
και ήθελα να δείξω ότι οποτεδήποτε έχουμε ύφεση ή μία φυσική καταστροφή, αυτό φέρνει συνθήκες καρκινογόνες – όπως η φιγούρα του Βερντού – είναι μια φιγούρα συμπόνοιας και τραγωδίας, από την πλευρά που με ρωτάτε τώρα.
Ερώτηση: Δεν θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος σε ένα ψυχαγωγικό έργο για τον οποίο το κοινό να έχει συμπάθεια;
Τσάπλιν: Όσον αφορά τη συμπάθεια, νομίζω – εκτός κι αν κάνω λάθος – ότι προσπάθησα να αναδείξω πως η συμπάθεια πρέπει να είναι για όλο το ανθρώπινο γένος.
Νομίζω ότι αυτό είναι το δόγμα του χριστιανισμού. Το κίνητρό μου – αν υπάρχει κάποια συμπάθεια για το Βερντού, είναι να καταλάβουμε το έγκλημα και τη φύση του εγκλήματος.
Πρώτα θα καταλάβαινα αυτό και τη φύση του και μετά θα το καταδίκαζα.
Ερώτηση: Κε.Τσάπλιν, συγχωρέστε με, ήμουν εκτός χώρας κατά το μεγαλύτερο διάστημα του πολέμου. Ποια ήταν τα πράγματα που κάνατε για την πολεμική προσπάθεια τα οποία δεν διαφημίστηκαν;
Τσάπλιν: Λοιπόν, έκανα, και με αυτό ξεκίνησα να ασχολούμαι, το εξής: Στο Σαν Φρανσίσκο, ο πρέσβης (της Σοβιετικής Ένωσης) Ντέηβις, θα έκανε μία ομιλία για την προσπάθεια, όμως ξαφνικά αρρώστησε, και ήταν σε αυτό το αρχικό μέρος του πολέμου, ή αργότερα, δεν θυμάμαι, 1940-1941, είχαμε πόλεμο.
Και ήθελαν κάποιον να μιλήσει – ήθελαν έναν αντικαταστάτη την τελευταία στιγμή. Πήγα εκεί και μίλησα εγώ.
Και είπα ό,τι υπήρχε στην καρδιά μου, στο νου μου, και ένιωθα σωστό και τίμιο να πω.
Έκανα έκκληση τόσο στη Μεγάλη Βρετανία, όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες – είπα ότι πρέπει να έχουμε ένα δεύτερο μέτωπο. Οι άνθρωποί μας ήταν εκεί, και δεν ήμουν μόνος σε αυτό.
Φαίνεται τώρα ότι ο στρατηγός Μάρσαλ και ο Πρόεδρος Φρ. Ρούζβελτ είχαν την ίδια γνώμη.
Και μετά, έκανα διάφορες ομιλίες σε αυτή τη γραμμή, για την ενοποίηση και για την υπόθεση της ενότητας των Συμμάχων, που εκείνη την περίοδο αντιμετώπιζε δυσκολίες.
Γνωρίζουμε την τεχνική των Ναζί. Άρχισαν με το να καταδικάζουν τους κομμουνιστές, και αυτή ήταν η τεχνική τους για να αναδείξουν το σοβινισμό και να φέρουν τον πόλεμο που ακολούθησε – και αυτό ήταν πολύ προφανές να το δει κανείς, ότι προσπαθούσαν να μας διχάσουν σε αυτή τη χώρα.
Ήμαστε όλοι τότε αντιμέτωποι για πρώτη φορά με αυτά, και επομένως, η κυβέρνηση χρειαζόταν την ενότητα – και εγώ έκανα διάφορες ομιλίες εκ μέρους της κυβέρνησης για αυτό το σκοπό, και ένιωθα ότι υπηρετώ το σκοπό αυτό καλύτερα, κάνοντας τέτοιου είδους πράγματα, από το να προσπαθώ να κάνω επιδείξεις επί σκηνής, γιατί αυτό δεν είναι τόσο δουλειά μου.
Και σκέφτηκα να χρησιμοποιήσω τις προσπάθειές μου προς μια άλλη κατεύθυνση. Έκανα αρκετές ομιλίες σε βιομηχανικούς εργάτες και διάφορα ηχητικά μηνύματα για γαλλική διανομή και για το εξωτερικό.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, σύμφωνα με ένα ρεπορτάζ από το Χόλιγουντ, είστε προσωπικός φίλος του Χανς Άισλερ, του συνθέτη;
Τσάπλιν: Είμαι. Και είμαι πολύ περήφανος για αυτό.
Ερώτηση: Γνωρίζετε ότι ο αδερφός του είναι πράκτορας της Σοβιετικής Ένωσης; Κάτι τέτοιο έχει αποδειχθεί…
Τσάπλιν: Δεν γνωρίζω τίποτα για τον αδερφό του.
Ερώτηση: Πιστεύετε ότι ο κ. Άισλερ είναι κομμουνιστής;
Τσάπλιν: Δεν γνωρίζω τίποτα για αυτό. Δεν γνωρίζω αν είναι ή όχι κομμουνιστής. Γνωρίζω ότι είναι ένας τέλειος καλλιτέχνης και μεγάλος μουσικός καθώς και ένας πολύ συμπαθής φίλος.
Ερώτηση: Θα είχε διαφορά για εσάς αν ήταν κομμουνιστής;
Τσάπλιν: Όχι, δεν θα είχε.
Ερώτηση: Ένας πράκτορας της Σοβιετικής Ένωσης, όπως έχει κατηγορηθεί ότι είναι;
Τσάπλιν: Δεν γνωρίζω τι γνωρίζετε – πράκτορας της Σοβιετικής Ένωσης; Δεν γνωρίζω, όχι, εξηγήστε. Εννοείτε κατάσκοπος;
Ερωτών: Ναι.
Τσάπλιν: Τότε, πράγματι, θα είχε – αν ήταν κατάσκοπος, θα είχε μεγάλη διαφορά.
Ερώτηση: Αν αυτό σας αποδεικνυόταν.
Τσάπλιν: Φυσικά. Αν κάποιος προδίδει τη χώρα που ζεις – φυσικά, βέβαια.
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, τι θα λέγατε – μιλήσατε πριν από λίγα λεπτά για τις τεχνικές των Ναζί. Κάνατε λόγο, φυσικά, για τις ναζιστικές τεχνικές προπαγάνδας.
Μετά από αυτές, είχαμε τις ναζιστικές στρατιωτικές τεχνικές. Θα λέγατε, λοιπόν, ότι αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως ρωσικό επεκτατισμό μπορεί να συγκριθεί με αυτό που γνωρίζαμε κάποια χρόνια πριν ως γερμανική επέκταση;
Τσάπλιν: Τώρα, όταν πάμε στο ζήτημα της άποψής μου για πολιτικά θέματα και για στρατιωτικά θέματα, δεν θα ανακατευτώ, δεν ασπάζομαι κάποια ιδεολογία ή κάποιο σχίσμα που υπάρχει. Δεν πιστευω ότι είναι ευγενικό για μένα να το κάνω και δεν θα το κάνω.
Η θέση μου είναι αυτή ενός κωμικού του κινηματογράφου, ενός καλλιτέχνη και παραγωγού ταινιών, δεν πηγαίνω πέραν αυτού.
Αν μιλάτε για την πολεμική προσπάθεια και το συνδέετε με τη θέση μου για εκείνη και το αν είμαι κομμουνιστής, αυτό είναι κάτι διαφορετικό. Όμως τώρα, θέλετε την άποψή μου, την πολιτική μου άποψη, αυτό, νομίζω το κρατώ για μένα.
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, ποια η αντίδρασή σας στις κριτικές για τον Κύριο Βερντού;
Τσάπλιν: Παρακαλώ..
Ερώτηση: Ποια η αντίδρασή σας για τις κριτικές, τις κριτικές του Τύπου στη Νέα Υόρκη για την ταινία;
Τσάπλιν: Λοιπόν, η μία αισιόδοξη πτυχή είναι ότι ήταν ανάμεικτες. (γέλια).
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, διαφωνώ με αυτό που είπατε λίγο πριν, ότι ο Πρόεδρος Ρούζβελτ ή ο στρατηγός Μάρσαλ πίστευαν ποτέ σε ένα δεύτερο μέτωπο το 1942.
Πού βρήκατε μια τέτοια πληροφορία; Το ημερολόγιο του Άϊζενχαουερ ή οποιοδήποτε άλλο ντοκουμέντο που έχει γνωστοποιηθεί δεν συμφωνεί με ό,τι είπατε.
Τσάπλιν: Λοιπόν, αν διαφωνείτε, διαφωνείτε.
Ερώτηση: Όχι εγώ, λέω ότι είπατε ότι ο στρατηγός Μάρσαλ και…
Τσάπλιν: …Γνωρίζω. Δεν θέλω να επεκταθώ περαιτέρω. Κάπου το διάβασα. [παύση…]
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, συμφωνείτε με την άποψη του κ. Βερντού ότι ο σύγχρονος πολιτισμός μας κάνει μαζικούς δολοφόνους;
Τσάπλιν: Ναι.
Ερώτηση: Θα θέλατε να επεκταθείτε λίγο; Ένιωσα στην ταινία ότι αυτό ήταν η πιο συγκλονιστική στιγμή και θα ήθελα να επεκταθείτε λίγο παραπάνω.
Τσάπλιν: Λοιπόν, όλη μου τη ζωή πάντοτε απέρριπτα και αποστρεφόμουν τη βία. Τώρα νομίζω ότι αυτά τα όπλα καταστροφής –δεν νομίζω ότι είμαι ο μόνος που το λέω, είναι κλισέ πια– ότι η ατομική βόμβα είναι η πιο τρομακτική επινόηση του ανθρώπινου είδους, και νομίζω ότι αποδεικνύεται κάθε στιγμή όλο και περισσότερο.
Νομίζω ότι δημιουργεί τόσο πολύ τρόμο και φόβο με τον οποίο θα μεγαλώσουμε ένα μάτσο νευρωτικούς.
Ερώτηση: Και στο τέλος της ταινίας, υπήρχε η ατομική βόμβα.
Τσάπλιν: Λοιπόν, δεν είχε την ατομική βόμβα, είχε όπλα καταστροφής, και αν η ατομική βόμβα περιλαμβάνεται σε αυτά, τότε την είχε. Νομίζω ότι είναι ένα τρομακτικό όπλο. Δεν συμφωνώ πλήρως με ό,τι βγάζει η επιστήμη.
Ερώτηση: Λέτε ότι είστε πολίτης του κόσμου, όμως έχετε περάσει πάνω κάτω τα τελευταία 30 χρόνια εδώ. Θα μπορούσατε να αναφέρετε γιατί δεν έχετε γίνει αμερικανός πολίτης;
Τσάπλιν: Ανέφερα γιατί. Δεν είμαι εθνικιστής. Δεν είμαι. Δεν αρκεί;
Ερώτηση: Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνουμε με την ατομική βόμβα, κε. Τσάπλιν;
Τσάπλιν: [γελάει] Ξανά, δεν θα πω κάτι, γιατί δεν είμαι πολιτικός ούτε επιστήμονας.
Ερώτηση: Όμως, πιστεύετε ότι είναι ένα τρομακτικό πράγμα.
Τσάπλιν: Λοιπόν, ναι, αυτό ισχύει, από όσο μπορώ να δω.
Ερώτηση: Ποια είναι η λύση που προτείνετε για αυτό το πρόβλημα;
Τσάπλιν: Είμαι σίγουρος ότι πρόκειται για ένα τρομακτικό πράγμα – την καταστροφή που υπήρχε, γνωρίζετε, στα νησιά, στον Ειρηνικό.
Αυτό είναι πολύ προφανές, όμως δεν νομίζω ότι είναι θεμιτό να μου ζητάτε να σας δώσω λύση. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που προσπαθούν να κάνουν κάτι τέτοιο με πολύ εξυπνότερο τρόπο από όσο εγώ.
Ερώτηση: Κε. Τσάπλιν, μου φαίνεται ότι είμαι μειοψηφία εδώ, για το ότι πιστεύω ότι πρέπει να είστε σε θέση να πιστεύετε ό,τι θέλετε.
Όμως έχω μια διαφωνία – ότι σταματήσατε να είστε καλός κωμικός από τότε που αρχίσατε να στέλνετε μηνύματα.
Τσάπλιν: Δεν ακούω..
Ερωτών: Λέω ότι σταματήσατε να είστε καλός κωμικός από τότε που αρχίσατε να στέλνετε μηνύματα.
Τσάπλιν: Α, ώστε έχετε… αυτό είναι το προνόμιό σας. [γελάει]. Εννοώ, λέω κάτι και μετά το παίρνω πίσω. Αυτό είναι το προνόμιό σας.
Ερώτηση: Σας παρακαλώ, πρώτα είπα ότι μειοψηφώ εδώ για το ότι πιστεύε ότι έχετε κάθε δικαίωμα να έχετε οποιαδήποτε προσωπική πεποίθηση και πρακτικές, όμως χειραγωγείτε το κοινό.
Τσάπλιν: Καθώς μεγαλώνει κανείς δεν ικανοποιείται με το να κινείται όπως παλιά. Πρέπει να ενθουσιαζόμαστε πρώτα με κάτι, προτού συσσωρεύσουμε ενέργεια για να το κάνουμε. Και υποθέτω ότι αυτό είναι μια από τις αδυναμίες μου. Λυπάμαι.
Ερώτηση: κ.Τσάπλιν, θα ξανακάνετε ταινίες για παιδιά, που αρέσουν στα παιδιά;
Τσάπλιν: Όχι, θα κάνω ταινίες που πιστεύω ότι μου αρέσουν, γιατί αν πιστεύω ότι κάτι μου αρέσει, είμαι πολύ κοινότοπος, τότε θα αρέσει και στα παιδιά.
Ερώτηση: Θα το κάνατε; Έχετε παιδιά…θα τα αφήνατε να δουν την ταινία σας;
Τσάπλιν: Γιατί όχι;
Ερώτηση: Ναι, τα υπερβαίνει.
Τσάπλιν: Μπορεί, όμως δεν είναι όλα στην ταινία που τα υπερβαίνει. Βλέπουν έναν άνθρωπο να πέφτει από το παράθυρο – αντικειμενικά, τα παιδιά είναι πολύ αντικειμενικά και δεν βλέπω τίποτα, καμιά βία – γνωρίζω ότι υπάρχουν πολλές ταινίες που δεν θα άφηνα τα παιδιά μου να δουν,
και οι οποίες ότι έχουν ανώτατο ηθικό σκοπό, ότι είναι ευθείς, και τις οποίες δεν θα άφηνα να δουν γιατί έχουν μια πλήρη εσφαλμένη έννοια της ζωής. Κάτι που δεν υπάρχει.
Πολλές ταινίες είναι πολύ άτιμες. Αυτές που ένα αγόρι συναντά ένα κορίτσι…
Ερώτηση: Θα ξανακάνετε ταινίες με τον αλήτη;
Τσάπλιν: Πιθανά, πιθανά, ναι. Αν μου έρθει κάποια ιδέα και έχει να κάνει με αυτόν, για να το πω με πιο αποφασιστικό τρόπο, το ελπίζω. Αν μπορώ να γεμίσω με αρκετό ενθουσιασμό για αυτό, θα το κάνω.
Ολοκληρώνεται με το 3ο Μέρος
Πηγές: Kenneth Schuyler Lynn: Charlie Chaplin and His Times, Cooper Square Press, αναθεωρημένη έκδοση (2002).
Kevin J. Hayes(ed.): Charlie Chaplin: Interviews, University Press of Mississippi (2005).
Πηγή: Praxis Review
