Ο Οπορτουνισμός ως Πολιτικό Ρεύμα – Μέρος 2ο
Κεντρισμός – Αριστερός Οπορτουνισμός – Δογματισμός
Συνέχεια από το 1ο Μέρος
Μια από τις πιο επικίνδυνες μορφές του οπορτουνισμού σύμφωνα με το Λένιν είναι ο «κεντρισμός». Πιο χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του ρεύματος αυτού ήταν ο Κάουτσκι.
Ο «κεντρισμός» ως ρεύμα, ως ξεχωριστή κατεύθυνση του σοσιαλισμού, εμφανίστηκε το 1914. Ωστόσο οι ρίζες του πρέπει να αναζητηθούν πιο πίσω.
Ο Κάουτσκι ως θεωρητικός της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, στις αρχές του 20ού αιώνα σε μεγάλο βαθμό αντιπάλεψε τις αναθεωρητικές ιδέες του Μπερνστάιν, όπως αυτές εκφράστηκαν μέσα από σειρά άρθρων και ομιλιών του σε συνέδρια της σοσιαλδημοκρατίας.
Ωστόσο ο Κάουτσκι δεν έθετε τότε το κρίσιμο ζήτημα του πλήρους οργανωτικού διαχωρισμού με τον αναθεωρητισμό, έδειχνε ανοχή, συμβιβαζόταν με την παραμονή μέσα στο κόμμα δύο κατευθύνσεων.[1]
Το 1914 το απόστημα του οπορτουνισμού έσπασε και ολοκληρώθηκε σε σοσιαλσωβινισμό. Οι σοσιαλσωβινιστές «υπεράσπιζαν την πατρίδα» στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, ψήφισαν τις πολεμικές πιστώσεις, μπήκαν στις κυβερνήσεις.
Ο καουτσκισμός εξέφραζε ως κατεύθυνση την προσπάθεια να διασωθεί η ενότητα με τον οπορτουνισμό, εξ ου και η παρουσία του ως το «κέντρο».
Ο Λένιν έδινε τον εξής χαρακτηρισμό:
«Ο Κάουτσκι συμβιβάζει χωρίς αρχές τη βασική ιδέα του σοσιαλσωβινισμού, την αποδοχή της υπεράσπισης της πατρίδας στο σημερινό πόλεμο, με μια διπλωματική, φαινομενική παραχώρηση στους αριστερούς, όπως είναι η αποχή κατά την ψήφιση των πιστώσεων και η υιοθέτηση στα λόγια μιας αντιπολιτευτικής στάσης κτλ».[2]
Οι καουτκιστές δεν αρνούνταν στα λόγια την επανάσταση, αλλά αρνούνταν να κάνουν αυτό που έκαναν οι μπολσεβίκοι στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή να καλέσουν τους εργάτες:
«Να ξεκόψουν από τους οπορτουνιστές και να υποστηρίζουν, να βαθαίνουν, να πλαταίνουν και να οξύνουν με όλες τους τις δυνάμεις το επαναστατικό κίνημα και τις διαδηλώσεις που αρχίζουν»,
γιατί:
«Η επανάσταση ποτέ δεν πέφτει εντελώς έτοιμη από τον ουρανό και στην αρχή του επαναστατικού αναβρασμού κανείς ποτέ δεν ξέρει, αν αυτός θα οδηγήσει και πότε στην πραγματική και γνήσια επανάσταση».[3]
Οι καουτσκιστές με τη σειρά τους αποκαλούσαν την τακτική των μπολσεβίκων «ουτοπία», «τυχοδιωκτισμό», «τρέλα».[4]
Να πως απαντούσε ο Λένιν:
«Όταν μας λένε ότι η ρώσικη τακτική […] δεν είναι κατάλληλη για την Ευρώπη τότε απαντούμε συνήθως αναφερόμενοι στα γεγονότα. Στις 30 του Οκτώβρη στο Βερολίνο μια αντιπροσωπεία από βερολινέζες συντρόφισσες πήγε στο Προεδρείο του κόμματος και δήλωσε ότι:
«Τώρα που υπάρχει ένας μεγάλος οργανωτικός μηχανισμός μπορούμε πολύ πιο εύκολα, παρά στον καιρό του νόμου ενάντια στους σοσιαλιστές, να μοιράζουμε παράνομες προκηρύξεις και να οργανώνουμε απαγορευμένες συγκεντρώσεις […] αλλά λείπει φαίνεται η θέληση».
Μήπως αυτές τις κακές συντρόφισσες τις έχουν παραπλανήσει οι ρώσοι «σεχταριστές»; Μήπως τις πραγματικές μάζες τις αντιπροσωπεύουν ο Λέγκιν και ο Κάουτσκι; […].
Οι εργάτες ζητάνε κιόλας τύπο χωρίς «λογοκρισία» και συγκεντρώσεις «απαγορευμένες», δηλαδή παράνομες οργανώσεις για την υποστήριξη του επαναστατικού κινήματος των μαζών. Μονάχα ένας τέτοιος «πόλεμος ενάντια στον πόλεμο» είναι σοσιαλδημοκρατική δουλειά και όχι λόγια».[5]
Ο Λένιν επιβεβαιώθηκε ασφαλώς στην πρόβλεψή του ότι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος θα οδηγούσε στη διαμόρφωση επαναστατικής κατάστασης σε μια σειρά χώρες και για αυτό πρόβαλλε την ανάγκη δυναμώματος του μαχητικού, επαναστατικού κινήματος.
Ο καουτσκισμός – κεντρισμός πέρασε σε νέα φάση με την εκδήλωση της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Ο Κάουτσκι εξέδωσε βιβλίο με τίτλο η «Δικτατορία του προλεταριάτου», όπου παραποίησε οπορτουνιστικά τη διδασκαλία του Μαρξ για τη δικτατορία του προλεταριάτου και στράφηκε ενάντια στους μπολσεβίκους, τους κατηγόρησε ότι επέβαλαν τη μονοκρατορία των αρχηγών κλπ.
Οι καουτσκιστές διαχωρίστηκαν από το Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα στο ξεχωριστό Ανεξάρτητο Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και ως τέτοιοι έπαιξαν συγκεκριμένο ρόλο στην ήττα και την καταστολή της γερμανικής επανάστασης το 1919.
Αργότερα ξαναενώθηκαν με τη σοσιαλδημοκρατία και αποτέλεσαν το «αριστερό» τμήμα της.
Ο οπορτουνισμός μπορεί να εκδηλώνεται είτε ως «δεξιός» είτε ως «αριστερός».
Το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα πάσχει διαχρονικά από τη «δεξιά» του έκφραση.
Ο «δεξιός» οπορτουνισμός τροφοδοτεί και την «αριστερή» του έκφραση αρχικά ως αντιδιαλεκτική δογματική πολεμική στο «δεξιό» οπορτουνισμό.
Η ιστορία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος επιβεβαιώνει τους διαύλους μετακίνησης μεταξύ φορέων του «δεξιού» και «αριστερού» οπορτουνισμού.
Ο «αριστερός» οπορτουνισμός εκδηλώνεται με υποτίμηση των αντικειμενικών νόμων της κοινωνικής εξέλιξης, με αδυναμία κατανόησης και εκτίμησης των εξελίξεων στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, με τακτική τεχνητής «επιτάχυνσης» της επανάστασης, με τυχοδιωκτισμό.
Ο Λένιν ανέλυσε τις αιτίες εμφάνισης του αριστερού «δογματισμού» το 1920.
Ήταν μια περίοδος όπου δεν είχε καταλαγιάσει ακόμα το επαναστατικό κύμα που σάρωνε μια σειρά χώρες της Ευρώπης, ως νομοτελειακό αποτέλεσμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και το παράδειγμα των μπολσεβίκων έδειξαν στους πρωτοπόρους εργάτες μιας σειράς χωρών ότι ο μπολσεβικισμός, η θεωρία, η στρατηγική και η πολιτική πρακτική του αποτελούν παγκόσμιο πρότυπο για όλους.
Αυτή τη σημασία διατύπωσε ο Λένιν:
«Στη σημερινή όμως στιγμή τα πράγματα παρουσιάζονται ακριβώς έτσι που το ρώσικο πρότυπο δείχνει σε όλες τις χώρες κάτι, και κάτι το πάρα πολύ ουσιαστικό, από το αναπόφευκτο και το κοντινό μέλλον τους. Οι πρωτοπόροι εργάτες σε όλες τις χώρες το κατάλαβαν αυτό από καιρό […]. Από εδώ βγαίνει η διεθνής σημασία (με την στενή έννοια της λέξης) της Σοβιετικής Εξουσίας, καθώς και των βάσεων της μπολσεβίκικης θεωρίας και τακτικής».[6]
Στη βάση αυτή οι μπολσεβίκοι πραγματοποιούσαν μια τεράστιας σημασίας δουλειά μπροστά στο 2ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, για να επικρατήσει σε αυτό καθαρή ταξική γραμμή, όπως και έγινε.
Είναι μια περίοδος που ο προδοτικός ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας είχε αποδειχτεί σε όλο τον 4χρονο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, αλλά και στη διάρκεια επαναστατικών εξεγέρσεων στη Γερμανία, την Ουγγαρία και αλλού.
Σε μια σειρά χώρες, όπως στη Γερμανία ή στην Ιταλία, κάτω από το βάρος του αρνητικού συσχετισμού με το «δεξιό» οπορτουνισμό έγιναν αριστερίστικα λάθη εκ μέρους των «αριστερών» κομμουνιστών επαναστατών, όπως η άρνηση συμμετοχής από θέση αρχής στα κοινοβούλια ή στα συνδικάτα ή η άρνηση των συμβιβασμών από θέση αρχής κλπ.
Ο Λένιν στο έργο του «Αριστερισμός, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού» άσκησε οξυμένη κριτική σε αυτές τις αντιλήψεις, βοηθώντας Κομμουνιστικά Κόμματα να διορθώσουν τα αριστερίστικά τους λάθη.
Σήμερα δεν μπορούμε να πούμε ότι το σύνολο αυτών των χαρακτηριστικών αφορούν το σύγχρονο «αριστερό» οπορτουνισμό.
Το σύγχρονο «αριστερό» οπορτουνιστικό ρεύμα δεν αποτελεί σίγουρα «παιδική αρρώστια του κομμουνισμού» – όπως το χαρακτήριζε ο Λένιν στην εποχή του – και έχει διαφοροποιηθεί ακόμα και σε σχέση με αυτό της δεκαετίας του 1970.
Πρέπει να σημειώσουμε ιδιαίτερα την επίδραση «αντιεξουσιαστικών» απόψεων στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του σύγχρονου «αριστερού» οπορτουνισμού, καθώς και την πιο έντονη επίδραση νεο-τροτσκιστικών και άλλων «δεξιών» οπορτουνιστικών ρευμάτων και του ευρωκομμουνισμού.
Ο σύγχρονος «αριστερός» οπορτουνισμός εμφανίζεται να χρησιμοποιεί «αριστερά» συνθήματα, αλλά οδηγείται στο μηδενισμό και στην άρνηση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και του κομμουνιστικού κινήματος στον 20ό αιώνα.
Ετσι συμπίπτει με τον αντικομμουνισμό άλλων δυνάμεων.
Οι δυνάμεις του δε διστάζουν να διαπραγματεύονται τη θέση τους με τη σοσιαλδημοκρατία και το «δεξιό» οπορτουνισμό.
Αποτελούν πρόθυμους συμμάχους στη στήριξη των αντινεοφιλελεύθερων μετώπων και έτσι αντικειμενικά συμβάλλουν στην ενσωμάτωση και το συμβιβασμό με την αστική πολιτική.
Συνεχίζεται με το 3ο μέρος
Σημειώσεις:
[1]. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 33, σελ. 104. Τις ταλαντεύσεις του Κάουτσκι ενάντια στον Μπερνστάιν ήδη από το 1900, τις έχει εξετάσει ο Λένιν στην εργασία του «Κράτος και Επανάσταση», 2η παράγραφος του 6ου Κεφαλαίου, «Η πολεμική του Κάουτσκι κατά των οπορτουνιστών».
[2]. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σ.Ε», τόμος 37, σελ. 238.
[3]. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σ.Ε.», τόμος 27, σελ. 127-128.
[4]. Στο ίδιο, σελ. 129.
[5]. Στο ίδιο, σελ. 130.
[6]. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σ.Ε.», τόμος 41, σελ. 4.
Αρθρο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ
Δημοσιεύτηκε στο Τεύχος 1 του 2009 της ΚΟΜΕΠ με τίτλο:
«Ο Οπορτουνισμός ως Πολιτικό Ρεύμα στο Έδαφος του Καπιταλισμού»
