Οι μέρες της ντροπής

Τη βδομάδα αυτή, οι ώρες στην τηλεόραση κύλησαν πάλι στον αστερισμό του θρίλερ της Ρούλας Πισπιρίγκου, προβιβάζοντάς το σταθερά σε πρώτη είδηση των δελτίων «ειδήσεων» (με αποτέλεσμα να μη χωρούν πουθενά θέματα όπως π.χ. η απρόκλητη επίθεση των ΜΑΤ και το όργιο καταστολής με συλλήψεις και τραυματισμούς εργατών στη Θεσσαλονίκη) και στιγματίστηκε από την άθλια παράσταση στη Βουλή, με τους βουλευτές των κομμάτων του ΝΑΤΟικού τόξου ΝΔ – Σύριζα – Κινάλ – ΜέΡΑ25 να χειροκροτούν με πάθος το προκλητικό σόου των ναζιστών του Τάγματος Αζόφ, που ο Ζελένσκι όχι μόνο έχει παρασημοφορήσει αλλά το έχει ενσωματώσει και στον ουκρανικό στρατό.

Ολα άρχισαν στραβά, από την περασμένη Κυριακή 3 Απρίλη, όταν ξεχείλισε από την τηλεόραση μια ανυπόφορη δυσωδία.

Ενα ρατσιστικό, ομοφοβικό και χυδαίο παραλήρημα δυο γνωστών ηθοποιών – παρουσιαστών – θεατρικών παραγωγών κ.λπ. ξεκίνησε εκείνο το πρωί και ολοκληρώθηκε το βράδυ.

Μπορεί πολλοί να ερίζουν για το ποιος είπε κάποτε το:

«Καλύτερα να κρατάς το στόμα σου κλειστό και να σε περνούν για ηλίθιο, παρά να το ανοίγεις και να μην τους αφήνεις καμία αμφιβολία»,

όμως όποιος και να το είπε, ήταν σοφό.

Τον χορό, λοιπόν, έσυρε το πρωί σε εκπομπή του «Mega» γνωστός ηθοποιός και παρουσιαστής, όπου μεταξύ άλλων, όταν του ζητήθηκε η άποψή του για το κίνημα #metoo και τις υποθέσεις Λιγνάδη – Φιλιππίδη, είπε επί λέξει πως:

«Ολο αυτό έγινε γιατί οι άνθρωποι αυτοί ήταν επώνυμοι. Εγώ δεν μπορώ να τα ονομάσω εγκλήματα. Αυτό θα το κρίνει η Δικαιοσύνη. Αν αύριο αθωωθούν αυτοί οι δυο άνθρωποι; Θα κλειστούν σε καμιά τρύπα αυτοί που βρίζανε τόσο καιρό; Οχι, θα λένε ότι εντάξει, κάναμε λάθος».

Και λίγο αργότερα, αμφισβητώντας τις κατηγορίες που έχουν γίνει εις βάρος των Λιγνάδη – Φιλιππίδη, αναρωτήθηκε:

«Πόσο αληθινές είναι οι κατηγορίες που έχουν γίνει σε βάρος τους; Ολοι μιλάνε για αντιφάσεις στις οποίες πέφτουν οι μάρτυρες. Πώς ξέρεις ο καθένας τι έχει στην ψυχή του και δε σε κατηγορεί για κάτι, επειδή είναι θυμωμένος μαζί σου και θέλει να σε εκδικηθεί;».

Και κορύφωσε ως εξής:

«Δεν ξέρω αν είναι μεγάλο το ψυχικό κόστος αυτών των κοριτσιών. Κάποιοι/ες μπορεί να λένε, «Είμαι θυμωμένος με εσένα, βρήκα λίγο την ευκαιρία να προβληθώ και να βγάλω τα απωθημένα μου», μπορεί να λένε «Μια χαρά είναι αυτή η προβολή για μένα». Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν αδιανόητα πράγματα για να υπάρξουν».

Ο γνωστός ηθοποιός (που όσα υποστήριξε την Κυριακή, τα είχε επαναλάβει και σε εκπομπή της ΕΡΤ), υπογραμμίζοντας ότι:

«Είναι πιθανό τα θύματα να λένε ψέματα για εκδικητικούς λόγους ή για να προβληθούν»,

προώθησε αυτήν ακριβώς την άποψη, που για χρόνια απέτρεπε τα θύματα από το να μιλήσουν και ενθάρρυνε τους θύτες να συνεχίζουν να παρενοχλούν και να κακοποιούν ανενόχλητοι.

Ολα αυτά, σε πρωινή εκπομπή, χωρίς αντίλογο και μόνο μετά την ολοκλήρωση του σκεπτικού του, η παγωμένη παρουσιάστρια κατόρθωσε να ψελλίσει:

«Χριστέ μου, τι παθαίνετε σ’ αυτόν τον καναπέ. Δεν μπορώ να το διαχειριστώ».^[1]

«Η ευαισθησία –έλεγε ο Αϊνστάιν– είναι μια μορφή νοημοσύνης. Είναι άχρηστο να προσπαθήσουμε να την εξηγήσουμε σε εκείνους που δεν την έχουν».

Κακοποιητικό «χιούμορ»

Το βράδυ της ίδιας μέρας, το επόμενο χτύπημα ήρθε από δημοφιλή κωμικό, παρουσιαστή και θεατρικό επιχειρηματία.

Σε πρεμιέρα σειράς της prime time ζώνης του ΑΝΤ1, υποστήκαμε ένα ανεκδιήγητο, προσβλητικό και κακοποιητικό «χιούμορ», σε κουβέντες όπως αυτές:

«Χθες είδα στον δρόμο έναν βιαστή» / «Και τι έκανες;» / «Αρχισα να τρέχω. Ετρεχα, έτρεχα, αλλά δεν τον πρόλαβα».

Σε μια εποχή που οι δίκες για το #metoo είναι σε εξέλιξη, που γυναίκες και αγόρια τραυματίζονται εφ’ όρου ζωής, που τα περιστατικά έμφυλης βίας πολλαπλασιάζονται και οι γυναικοκτονίες απασχολούν όλο και πιο συχνά την επικαιρότητα, τέτοιου τύπου «αστεία» δε συνιστούν σάτιρα.

Επαναφέρουν μόνο και διαιωνίζουν επικίνδυνα και παρωχημένα σεξουαλικά, φυλετικά, έμφυλα και άλλα στερεότυπα.

Οταν χαχανίζουν οι ηθοποιοί και το ζωντανό κοινό της σειράς, ακούγοντας πως:

«Η βότκα είναι λιπαντικό για να κατεβάζουν τα βρακιά τους οι γυναίκες»

και βλέποντας ένα ομόφυλο ζευγάρι μακιγιαρισμένο έντονα και ντυμένο με πλουμιστές ρόμπες, φτερά και πούπουλα, στη χειρότερη εκδοχή καρικατούρας, να χαριεντίζεται κακόγουστα, αυτό δεν είναι ψυχαγωγία.

Αυτό είναι εκπαίδευση στο bullying, στον ευτελισμό του διαφορετικού, στην εξοικείωση με τον ρατσισμό, την ομοφοβία, τον μισογυνισμό, τη βία και τη χυδαιότητα.

Είναι πισωγύρισμα σε κάθε προσπάθεια δικαίωσης των θυμάτων, που έχει γίνει τελευταία στην Ελλάδα.

Κάτι τέτοια προγράμματα –και δηλώσεις– όσο αναπαράγουν αναχρονιστικά και συντηρητικά στερεότυπα και προβάλλουν την αισθητική της καρικατούρας, με στόχο τον χλευασμό, τόσο θα σπρώχνονται στο περιθώριο οι συνάνθρωποί μας που αγωνίζονται για τα αυτονόητα.

Οι ηθικοί αυτουργοί

Ωστόσο δεν φταίνε μόνο οι πρωταγωνιστές αυτών των παραδειγμάτων, που αναπαράγουν το κακό. Φταίει κυρίως ο ηθικός αυτουργός, αυτός που τα παραγγέλνει, τα πολυδιαφημίζει, τα φιλοξενεί και τα αναδεικνύει.

Αυτός που κανονικοποιεί την κτηνωδία, αποβλέποντας στη θεαματικότητα.

Αυτός που δεν ενδιαφέρεται για την τεράστια ζημιά που κάνουν τα ομοφοβικά αστεία και οι απεικονίσεις, που δεν αξιολογεί τον κακοποιητικό λόγο, που δεν νοιάζεται αν εξευτελίζονται όλα τα θύματα βιασμού, μέσα από ανόητα σενάρια ή διασύρονται ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Και επιτέλους, όταν μιλάμε για σάτιρα, καλό θα είναι να μετράμε την ουσία της. Και ουσία υπάρχει, όταν η σάτιρα σκοπεύει την εξουσία κάθε είδους. Εκεί είναι όχι μόνο αποδεκτή, αλλά και επιβεβλημένη.

Οταν στο στόχαστρο μπαίνει το θύμα ή ο αδύναμος ή ο ευάλωτος, τότε δεν λέγεται σάτιρα, λέγεται απανθρωπιά. Ας διαλέξουν πλευρά οι τηλεοπτικοί σταθμοί. `Η θα είναι με τον άνθρωπο ή θα είναι με το τέρας.