Η «Μικρά Ασία» του Απόστολου Καλδάρα και του Πυθαγόρα
Καιρό ήθελα να κάνω ένα αφιέρωμα στην «Μικρά Ασία» των Καλδάρα – Πυθαγόρα, αλλά για κάποιο λόγο το ανέβαλα.
Σήμερα νομίζω ότι είναι η πιο κατάλληλη μέρα, αφενός γιατί συμπίπτει με την ημέρα γέννησης, αλλά και θανάτου του Απόστολου Καλδάρα (γεννήθηκε 7 Απριλίου 1922 και πέθανε στις 8 Απριλίου 1990),
αφετέρου το κλίμα που έχει δημιουργηθεί με τους γείτονες Τούρκους, καθιστούν το μήνυμα του έργου ιδιαίτερα επίκαιρο.
Θα ξεκινήσουμε με βιογραφικά στοιχεία των δύο δημιουργών και μετά θα πάμε και στα του δίσκου.
Ο Απόστολος Καλδάρας γεννήθηκε στα Τρίκαλα την χρονιά της Μικρασιατικής Καταστροφής, στα 1922, όπου και στην δική του γειτονιά θα εγκατασταθούν πρόσφυγες από την Μ. Ασία.
Η συναναστροφή του με το προσφυγικό στοιχείο θα τον καθορίσει όχι μόνο μουσικά, αλλά και συνολικά ως άνθρωπο. Ο ίδιος ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Η συνοικία που πρωτοείδα το φως του ήλιου είναι τα Αραπάτικα που είχαν κοινά σύνορα με τον τότε νεότευκτο οικισμό των προσφύγων που είχαν έρθει από την Μ. Ασία, τα «Προσφυγικά» όπως τα λέγανε.
Θυμάμαι που πολλές μανάδες δεν άφηναν τα παιδιά τους να παίζουν με τα «προσφυγάκια» επειδή τα δυστυχισμένα εκείνα πλάσματα ήταν φτωχοντυμένα και τα περισσότερα τότε σχεδόν ξυπόλυτα και γενικά είχαν επάνω τους τα σημάδια της τραγικής τους μοίρας.
Εγώ όμως τα αγαπούσα, για μένα ήταν οι φίλοι μου… ήτανε τα γειτονάκια μου που φτιάχναμε τόπι από κουρέλια για να παίζουμε στις αλάνες της γειτονιάς.
Με τον ερχομό τους εδώ οι πρόσφυγες δε φέρανε μόνο την προκοπή τους αλλά και τα τραγούδια τους που πιθανόν, εάν δεν συνέβαινε αυτό να μην υπήρχε σήμερα και το λαϊκό μας τραγούδι.
Εκείνοι φέρανε καινούρια ακούσματα – άγνωστα στους ντόπιους – που έμελλε να γίνουν σε λίγο η βάση του λαϊκού μας τραγουδιού.
Διότι στο καφενεδάκι που διατηρούσε ο πατέρας του φίλου μου Κωστάκη Παπαδόπουλου πρωτάκουσα εγώ το καινούριο εκείνο είδος του τραγουδιού που λέγεται «Μικρασιάτικο τραγούδι» που με καταγοήτευσε και που έμελλε αργότερα να γίνει σταθμός της ζωής μου.»
Έτσι ο Καλδάρας θα αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο λαϊκό τραγούδι και πολιτικά θα είναι πάντα δίπλα στο ΚΚΕ.
Θα συνθέσει τεράστιες επιτυχίες από το 1946 που πρωτοβγήκε στο τραγούδι, μεταξύ των οποίων τα:
- «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι»,
- «Αχ βρε κόσμε γυάλινε»,
- «Από τα ψηλά στα χαμηλά»,
- «Ένα αστέρι πέφτει»,
- «Ένα τραγούδι απ’ τ’ Αλγέρι»,
- «Άμα θες να κλάψεις κάψε» και πολλά άλλα.
Χάριν σε εκείνον η Ευτυχία Παπαγιαννόπουλου άρχισε να παίρνει ποσοστά από τους στίχους της, καθώς όπως είναι γνωστό τα πουλούσε για ένα κομμάτι ψωμί σε άλλους, οι οποίοι τα παρουσίαζαν ως δικά τους.
Ο έτερος δημιουργός, ο μεγάλος μας στιχουργός Πυθαγόρας, είχε ζες από την Μ. Ασία, καθώς και οι δύο γονείς του κατάγονταν από την Σμύρνη.
Ο Πυθαγόρας γεννήθηκε στα 1930 στο Αγρίνιο, υπήρξε άνθρωπος και εκείνος προοδευτικός, μόλις στα 13 του βγήκε στο βουνό ως μέλος του ΕΛΑΣ.
Ο Καλδάρας είχε γνωρίσει τεράστιες επιτυχίες, αλλά ήθελε πάντα να κάνει ένα ενιαίο θεματικό έργο, ολοκληρωμένο στην μορφή δίσκου 33 στροφών, και όχι στα σκόρπια 45άρια που ήταν το συνηθισμένο μέχρι τότε.
Καθώς το 1972 συμπληρώνονταν 50 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή, αποφάσισε ο δίσκος να κινείται γύρω από αυτό το τραγικό γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Το χρωστούσε στα γειτονόπουλα της προσφυγικής συνοικίας που μεγάλωσε μαζί τους και έμαθε τόσα από αυτά.
Ο Πυθαγόρας μπήκε στο πετσί του εγχειρήματος με τους στίχους να ρέουν σαν γάργαρο νερό και να δένουν τέλεια με την θεσπέσια μουσική του Καλδάρα.
Αυτό που έμενε ήταν το ποιος θα σήκωνε το ερμηνευτικό βάρος αυτού του τόσο φιλόδοξου εγχειρήματος.
Η πρώτη σκέψη ήταν να τραγουδήσει ο Στέλιος Καζαντζίδης, με τον οποίο ο συνθέτης είχε συνεργαστεί πολλές φορές στο παρελθόν με τεράστια επιτυχία.
Δεν θα ευοδώσει όμως η συνεργασία αυτή, λόγω του κακού και αλλοπρόσαλλου χαρακτήρα του Καζαντζίδη.
Οι δύο δημιουργοί είχαν δώσει δύο φορές ραντεβού με τον Καζαντζίδη, εκείνος δεν εμφανίστηκε χωρίς καν να ειδοποιήσει και όταν τελικά έγινε η συνάντηση ο Καζαντζίδης αρνήθηκε την συνεργασία.
Τελικά επιλέχθηκαν δύο νέοι τραγουδιστές που έκαναν τότε τα πρώτα τους βήματα, ο Γιώργος Νταλάρας κι η Χαρούλα Αλεξίου.
Όχι μόνο ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις του δίσκου, αλλά τις υπερέβησαν, χτίζοντας γερά τα επόμενα βήματα της τεράστιας καριέρας που ακολούθησαν αργότερα.
Ο δίσκος θεωρείται ο πρώτος επίσημα χρυσός δίσκος της ελληνικής δισκογραφίας με πωλήσεις 100.000 και με τεράστια επιτυχία και στους Έλληνες του εξωτερικού, ιδιαίτερα της Αμερικής.
Πολλά λόγια για τον καθαυτό δίσκο είναι μάλλον περιττά. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει τραγουδήσει ή χορέψει κάποιο από τα τραγούδια αυτά.
Ο δίσκος μουσικά συνδέει εξαιρετικά τόσο τους δρόμους του λαϊκου τραγουδιού όσο και της παράδοσης. Ο Καλδάρας φτάνει στην κορυφή των συνθετικών ικανοτήτων.
Ο δε Πυθαγόρας αναδεικνύει το μηνυμα συναδέλφωσης των δύο λαών, κι όταν ακόμα μιλά για τον «Μαρμαρωμένο βασιλιά», ενέχει ένα στοιχείο μυθολογίας και ρομαντισμού, και καθόλου εθνικισμού.
Εκφράζονται μοναδικά οι πίκρες, τα βάσανα κι ο πόνος ενός ολόκληρου λαού.
Η «Μικρά Ασία», αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο του λαϊκού μας πολιτισμού, ένα κορυφαίο έργο της ρωμιοσύνης.
Η «Μικρά Ασία» του Απόστολου Καλδάρα και του Πυθαγόρα
Στο αφιέρωμα αυτό, πολύτιμη ήταν η συμβολή της αγαπημένης φίλης και συντρόφισσας Μαρίας Χατζηνικολάου, ανιψιάς του μεγάλου μας συνθέτη.
