Ο Λένιν για το προλεταριακό Κόμμα «Νέου Τύπου» (Μέρος Α’)
Απόσπασμα του Προλόγου της επανέκδοσης αποσπασμάτων έργων του Λένιν υπό τον τίτλο: «Για το προλεταριακό κόμμα νέου τύπου»
Η επανέκδοση έγινε με την ευκαιρία των 100 χρόνων από το 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ (1903), που υπήρξε σταθμός στην εξέλιξη του επαναστατικού εργατικού κινήματος.
«Ο μπολσεβικισμός υπάρχει σαν ρεύμα πολιτικής σκέψης και σαν πολιτικό κόμμα από το 1903»,[1]
έτσι χαρακτήρισε ο Λένιν το κύριο αποτέλεσμα του 2ου Συνεδρίου του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας.
Πατρίδα του πρώτου προλεταριακού κόμματος νέου τύπου είναι η Ρωσία και ιδρυτής του ο Β.Ι. Λένιν.
Αναπτύσσοντας και πλουτίζοντας τις θεμελιακές ιδέες του Μαρξ και του Ένγκελς για το προλεταριακό κόμμα,
ο Λένιν για πρώτη φορά στην ιστορία του μαρξισμού δημιούργησε μια αρμονική και ολοκληρωμένη διδασκαλία για το Κομμουνιστικό Κόμμα – το κόμμα νέου τύπου, το οποίο χαρακτηρίζεται σαν κόμμα της σοσιαλιστικής επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Δημιουργώντας τη διδασκαλία για το προλεταριακό κόμμα, ο Λένιν έπαιρνε υπόψη του τη μεγάλη πείρα του επαναστατικού κινήματος στη Ρωσία και τις άλλες χώρες του κόσμου.
Στο δεύτερο μισό της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, ο μαρξισμός, σύμφωνα με το λόγια του Λένιν, έγινε:
«Ρεύμα της ρωσικής κοινωνικής σκέψης και συστατικό μέρος του εργατικού κινήματος…».[2]
Η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Ρωσία και η ταυτόχρονη επέκταση των μαρξιστικών κύκλων και ομάδων προετοίμασαν τους όρους για τη συνένωση του επιστημονικού σοσιαλισμού με το μαζικό εργατικό κίνημα, για τη δημιουργία προλεταριακού κόμματος στη Ρωσία.
Το πρώτο βήμα στο δρόμο προς την ίδρυσή του υπήρξε η:
«Ενωση πάλης για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης»,
που δημιουργήθηκε από τον Λένιν το φθινόπωρο του 1895 στην Πετρούπολη.
Με την καθοδήγηση του Λένιν, η «Ένωση πάλης» για πρώτη φορά στη Ρωσία άρχισε να περνά από την προπαγάνδα των ιδεών του μαρξισμού σε στενούς κύκλους πρωτοπόρων εργατών στην πλατιά ζύμωση μέσα στις μάζες του προλεταριάτου, συνδέοντας την οικονομική πάλη των εργατών με την πολιτική πάλη κατά της απολυταρχίας.
Κάτω από την επίδραση της «Ένωσης πάλης» της Πετρούπολης, δημιουργούνταν εργατικές οργανώσεις και σε άλλες πόλεις και περιφέρειες της Ρωσίας.
Η ανάπτυξη των σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων σ’ όλη τη χώρα απαιτούσε την επεξεργασία κοινού προγράμματος και ενιαίας τακτικής και επαναστατικής πάλης των Ρώσων μαρξιστών.
Πρόβαλε το πρόβλημα της συνένωσης των σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων σε κόμμα, εμφανίστηκε η ανάγκη της σύγκλησης συνεδρίου.
Η σύλληψη και η εξορία του Λένιν δεν του επέτρεψαν να συμμετέχει στην πρακτική προετοιμασία του κομματικού συνεδρίου. Αλλά, όταν βρισκόταν στη φυλακή, ο Λένιν συνέχισε την εργασία για τη δημιουργία του κόμματος.
Εγραψε το «Σχέδιο προγράμματος» του μελλοντικού κόμματος, την «Ερμηνεία του προγράμματος».
Αργότερα, στην εξορία της Σιβηρίας, στην εργασία του:
«Τα καθήκοντα των Ρώσων σοσιαλδημοκρατών»,
ο Λένιν γενίκευσε την πείρα της «Ένωσης πάλης» της Πετρούπολης, σαν εμβρύου του μαρξιστικού κόμματος, και θεμελίωσε το πολιτικό πρόγραμμα και την τακτική των Ρώσων σοσιαλδημοκρατών.
Το 1ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ συνήλθε το Μάρτη του 1898.
Το Συνέδριο πήρε απόφαση για τη συγχώνευση των τοπικών σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων στο ενιαίο Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα της Ρωσίας.
Η κύρια ιστορική υπηρεσία του 1ου Συνεδρίου του ΣΔΕΚΡ συνίσταται στο ότι διακήρυξε τη δημιουργία προλεταριακού κόμματος στη Ρωσία, αν και στην πράξη δε συνένωσε τις οργανώσεις αυτές ούτε οργανωτικά ούτε ιδεολογικά.
Η προσπάθεια που έκανε το 1ο Συνέδριο να συνενώσει τις σοσιαλδημοκρατικές οργανώσεις δε σημείωσε επιτυχία.
Στις δυσκολίες που προκλήθηκαν από τη σύλληψη των επαναστατών σοσιαλδημοκρατών, προστέθηκαν η ιδεολογική διασπορά και οι διαφωνίες, που αμέσως επιχείρησαν να τις εκμεταλλευτούν τα αστικά και οπορτουνιστικά στοιχεία.
Αγωνιζόμενος αποφασιστικά κατά του οπορτουνισμού, ο Λένιν εργαζόταν εντατικά πάνω στο σχέδιο οικοδόμησης του κόμματος.
Όταν ήταν εξορία στη Σιβηρία, είχε κιόλας καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για τη δημιουργία μαρξιστικού κόμματος στη Ρωσία έπρεπε να γίνει η αρχή από την οργάνωση ενός:
«Οργάνου του κόμματος που να βγαίνει τακτικά και να βρίσκεται σε στενή σύνδεση με όλες τις τοπικές ομάδες».[3]
Ένα τέτοιο όργανο έγινε η εφημερίδα «Ίσκρα», άμεσος οργανωτής και καθοδηγητής της οποίας ήταν ο Λένιν.
Το πρώτο φύλο της λενινιστικής «Ίσκρα» εκδόθηκε στη Λειψία στις 11 του Δεκέμβρη του 1900.
Περί τις 60 εργασίες του Λένιν δημοσιεύτηκαν στην «Ίσκρα», που έπαιξε τεράστιο ρόλο στην επεξεργασία των βάσεων του κόμματος.
Πρώτα απ’ όλα, η πολιτική γραμμή της εφημερίδας, που επεξεργάστηκε ο Λένιν, προέβλεπε το αποφασιστικό ξεχώρισμα τόσο από τους Ρώσους όσο και από τους Δυτικοευρωπαίους αναθεωρητές:
«Προτού ενωθούμε και για να ενωθούμε πρέπει πρώτα να χωρίσουμε αποφασιστικά και ξεκάθαρα. Διαφορετικά, η ένωσή μας θα ήταν μόνο πλασματική, θα συγκάλυπτε τις διαφορές που υπάρχουν και θα εμπόδιζε τη ριζική τους εξάλειψη».[4]
Η εφημερίδα «Ισκρα» προετοίμασε τη δημιουργία του κόμματος από ιδεολογική και οργανωτική άποψη.
Συνδύαζε επιδέξια την προπαγάνδα και την επεξεργασία της θεωρίας.
Ενώ στα δυτικοευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα είχε αρχίσει να απομακρύνεται η πρακτική δράση από τις επαναστατικές αρχές του μαρξισμού, η εφημερίδα «Ισκρα» ενσάρκωνε την ενότητα της επαναστατικής σκέψης και της επαναστατικής πράξης.
Το μαχητικό αυτό όργανο των Ρώσων μαρξιστών αποτελούσε θαυμάσιο σχολειό ανάπτυξης της ταξικής συνείδησης των εργατών, της επαναστατικής τους διαπαιδαγώγησης.
Ο Λένιν σύγκρινε την εφημερίδα με τις σκαλωσιές, με τις οποίες οικοδομείται όλο το κτίριο του προλεταριακού κόμματος.
«Η εφημερίδα δεν είναι μόνο συλλογικός προπαγανδιστής και συλλογικός διαφωτιστής, μα και συλλογικός οργανωτής».[5]
Η εφημερίδα «Ίσκρα» δημιούργησε το γερό οργανωτικό σκελετό του μελλοντικού προλεταριακού κόμματος, διαπαιδαγώγησε ολόκληρη γενιά επαγγελματιών επαναστατών-ισκριστών.
Εκτιμώντας αργότερα το ρόλο της εφημερίδας, ο Λένιν έγραψε:
«Στην τρίχρονη (1901-1903) δράση της, η Ίσκρα επεξεργάστηκε και το πρόγραμμα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και τις βάσεις της τακτικής του και τις μορφές συνένωσης του οικονομικού και του πολιτικού αγώνα των εργατών, με βάση το συνεπή μαρξισμό».[6]
Έτσι, η περίοδος εκείνη ήταν η περίοδος όπου, σύμφωνα με τα λόγια του Λένιν:
«Έμπαιναν τα θεμέλια ενός μαζικού κόμματος του επαναστατικού προλεταριάτου».[7]
Στα τέλη του 1902 σχηματίστηκε οργανωτική επιτροπή για τη σύγκληση του 2ου Συνεδρίου του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας.
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε τον Ιούλη-Αύγουστο του 1903 στην αρχή στις Βρυξέλλες και μετά στο Λονδίνο.
Κύριο καθήκον του ήταν:
«Να δημιουργήσει ένα πραγματικό κόμμα, στηριγμένο στις προγραμματικές και οργανωτικές αρχές που είχε προβάλει και επεξεργαστεί η Ισκρα».[8]
Στο Συνέδριο συγκεντρώθηκαν αντιπρόσωποι 26 οργανώσεων που ανήκαν σε διάφορες κατευθύνσεις της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας.
Στο Συνέδριο διεξήχθηκε σκληρή πάλη ανάμεσα στους συνεπείς προλεταριακούς επαναστάτες-ισκριστές, τους οπαδούς του Λένιν, και τους αντίπαλους της κατεύθυνσης της Ισκρα, τους οπορτουνιστές.
Στην πάλη αυτή λυνόταν ένα σπουδαιότατο πολιτικό πρόβλημα:
— Θα δημιουργούνταν στη Ρωσία ένα ισχυρό, επαναστατικό προλεταριακό κόμμα νέου τύπου ή θα παράμενε στο κόμμα ένα κράμα τυπικά ενωμένων, αλλά ιδεολογικά διαχωρισμένων ομάδων και κύκλων;
— Ποιο δρόμο θα ακολουθούσε το ρωσικό εργατικό κίνημα;
— Θα έμπαινε, καθοδηγούμενο από το κόμμα αυτό και εξοπλισμένο με τη σοσιαλιστική ιδεολογία, στο δρόμο της θαρραλέας, της συνεπούς πάλης κατά του τσαρισμού και του καπιταλισμού, της πάλης για τη δικτατορία του προλεταριάτου, ή θα κατρακυλούσε στο δρόμο της υποταγής στην αστική ιδεολογία, στο δρόμο του ρεφορμισμού;
Το Συνέδριο απόκρουσε όλες τις απόπειρες των οπορτουνιστών να κάνουν στο ισκριστικό πρόγραμμα του κόμματος αλλαγές, σύμφωνες με το πνεύμα των προγραμμάτων των δυτικοευρωπαϊκών ρεφορμιστικών κομμάτων.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του διεθνούς εργατικού κινήματος, μετά το θάνατο του Μαρξ και του Ένγκελς, ψηφίστηκε ένα γνήσια επαναστατικό πρόγραμμα του προλεταριακού κόμματος.
Στο πρόγραμμα που ψήφισε το Συνέδριο, καθορίστηκαν με σαφήνεια ο προλεταριακός χαρακτήρας του κόμματος και ο πρωτοποριακός του ρόλος στο εργατικό κίνημα, διατυπώθηκε η ιδέα της ηγεμονίας της εργατικής τάξης στην επανάσταση στη Ρωσία και προβλήθηκε το αίτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Η θέση για τη δικτατορία του προλεταριάτου δεν περιλαμβανόταν σε κανένα πρόγραμμα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της Δύσης, που στην πράξη είχαν εγκαταλείψει την πάλη για το σοσιαλισμό.
Αυτή ακριβώς η θέση έκανε το πρόγραμμα του ΣΔΕΚΡ να διαφέρει ριζικά από τα προγραμματικά ντοκουμέντα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της Δύσης.
Η συνεπής εφαρμογή των μαρξιστικών θέσεων στο πρόγραμμα, δημιουργούσε τους όρους για την ιδεολογική ενότητα του κόμματος, σαν κόμματος νέου τύπου.
Όπως είναι γνωστό, και τώρα βρίσκονται όχι λίγοι αναθεωρητές και παραχαράκτες του μαρξισμού, που επιχειρούν ν’ αρνηθούν την ανάγκη της δικτατορίας του προλεταριάτου σαν βασικού όρου της οικοδόμησης του σοσιαλισμού…
Το πρόγραμμα, που ψήφισε το 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ, ήταν το μαχητικό καθοδηγητικό ντοκουμέντο του Μπολσεβίκικου Κόμματος.
Από τις θέσεις αυτού του προγράμματος καθοδηγούνταν το κόμμα στη διάρκεια όλης της περιόδου της πάλης για τη νίκη της δημοκρατικής και της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Το 2ο Συνέδριο ψήφισε επίσης και το Οργανωτικό Καταστατικό του ΣΔΕΚΡ.
Το σχέδιό του είχε ετοιμαστεί από τον Λένιν, είχε προκαταβολικά συζητηθεί στη σύνταξη της «Ίσκρα» και εγκριθεί από αυτήν.
Εντούτοις, στο Συνέδριο όλα τα οπορτουνιστικά στοιχεία τάχθηκαν κατά των λενινιστικών οργανωτικών αρχών.
Αυτό εκδηλώθηκε ολοφάνερα κατά τη συζήτηση της 1ης παραγράφου του σχεδίου του Καταστατικού για το μέλος του κόμματος.
Ο Λένιν αγωνιζόταν για ένα μονολιθικό, συσπειρωμένο, οργανωμένο και πειθαρχημένο κόμμα.
«Το κάθε μέλος του κόμματος –τόνιζε ο Λένιν– είναι υπεύθυνο για το κόμμα, και το κόμμα είναι υπεύθυνο για το κάθε μέλος του».[9]
Και γι’ αυτό το λενινιστικό σχέδιο της πρώτης παραγράφου του Καταστατικού αναφέρει:
«Μέλος του κόμματος θεωρείται ο καθένας που παραδέχεται το πρόγραμμά του και υποστηρίζει το κόμμα τόσο με υλικά μέσα όσο και με την προσωπική του συμμετοχή σε μια από τις κομματικές οργανώσεις».[10]
Η λενινιστική διατύπωση της πρώτης παραγράφου του Καταστατικού απαιτούσε ιδιαίτερα την προσωπική συμμετοχή του μέλους του κόμματος σε μια από τις κομματικές οργανώσεις, καθώς και την αυστηρή πειθαρχία, πράγμα που αποτελεί απαράβατο όρο της οργανωτικής συσπείρωσης και της δύναμης του κόμματος.
Έπαιρνε υπόψη ότι η πλατιά προσχώρηση στο κόμμα ξένων, από ταξική άποψη, στοιχείων, μπορεί να προκαλέσει σε αυτό ανεπανόρθωτη ζημιά.
Αλλά οι οπορτουνιστές που αποτελούσαν σημαντικό μέρος των συνέδρων, έβλεπαν το μελλοντικό κόμμα σαν μια παρδαλή, από την άποψη της κοινωνικής της σύνθεσης, και ασταθή ιδεολογικά οργάνωση του τύπου της ΙΙ Διεθνούς, που απαιτούσε από τα μέλη της μόνο την αναγνώριση του προγράμματός της και την υλική υποστήριξη με συνδρομές.
Δεν ήθελαν να ανήκει υποχρεωτικά το μέλος του κόμματος σε μια από τις κομματικές οργανώσεις και να συμμετέχει στη δουλειά της.
Στις σημειώσεις του για τη συζήτηση της πρώτης παραγράφου του Καταστατικού, ο Λένιν έγραψε:
«Διαχωρισμός εκείνων που φλυαρούν κι εκείνων που δουλεύουν: είναι προτιμότερο να μην ονομάσεις μέλη του κόμματος 10 από εκείνους που δουλεύουν, παρά να ονομάσεις μέλος έναν από εκείνους που φλυαρούν.
Επαναλαμβάνω: Δύναμη και ισχύς της ΚΕ, σταθερότητα και καθαρότητα του κόμματος – αυτή είναι η ουσία του ζητήματος».[11]
Ολοκληρώνεται με το Β’ Μέρος
Σημειώσεις:
[1]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 41ος, σελ. 6.
[2]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 17ος, σελ. 413.
[3]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 4ος, σελ. 195.
[4]. Στο ίδιο, σελ. 362-363.
[5]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 5ος, σελ. 11.
[6]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 25ος, σελ. 98.
[7]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 41ος, σελ. 15.
[8]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 8ος, σελ. 196.
[9]. Λένιν: Απαντα, τόμ. 7ος, σελ. 288.
[10]. Στο ίδιο, σελ. 254.
[11]. Στο ίδιο, σελ. 426.
