Ένας αμερικανός συζητά με τον Στάλιν (1936) – Επίλογος

Ένας αμερικανός συζητά με τον Στάλιν (1936) – Επίλογος

Συζήτηση με τον Πρόεδρο του αμερικανικού δημοσιογραφικού συγκροτήματος  «Scripps – Howard Newspapers», Roy W. Howard
Για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και την εσωτερική πολιτικής της ΕΣΣΔ

• Howard: «Αναγνωρίζετε ότι στην ΕΣΣΔ δεν έχει ακόμα οικοδομηθεί η κομμουνιστική κοινωνία. Εχει οικοδομηθεί ο κρατικός σοσιαλισμός. Ο φασισμός στην Ιταλία και ο εθνικοσοσιαλισμός στη Γερμανία ισχυρίζονται ότι έχουν πετύχει παρόμοια αποτελέσματα.

Δεν είναι κοινό χαρακτηριστικό για όλα τα εν λόγω κράτη η παραβίαση της ελευθερίας του ατόμου και άλλες στερήσεις προς όφελος του κράτους;»

Στάλιν: «Η έκφραση «κρατικός σοσιαλισμός» είναι ανακριβής. Με τον όρο αυτό πολλοί εννοούν ένα τέτοιο καθεστώς, στο οποίο ένα ορισμένο μέρος του πλούτου, κάποτε αρκετά σημαντικό, περνάει στα χέρια του κράτους ή υπό τον έλεγχό του, ενώ στην τεράστια πλειονότητα των περιπτώσεων η ιδιοκτησία στα εργοστάσια, στις φάμπρικες, στη γη παραμένει στα χέρια ιδιωτών.

Έτσι εννοούν πολλοί τον «κρατικό σοσιαλισμό».

Καμιά φορά πίσω απ’ αυτό τον όρο κρύβεται ένα καθεστώς, στο οποίο το καπιταλιστικό κράτος, για την προετοιμασία ή τη διεξαγωγή πολέμου, παίρνει υπό τη διαχείρισή του έναν ορισμένο αριθμό ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Η κοινωνία, που εμείς οικοδομήσαμε, επ’ ουδενί λόγω δεν μπορεί να αποκληθεί «κρατικός σοσιαλισμός».

Η σοβιετική μας κοινωνία είναι σοσιαλιστική, γιατί η ατομική ιδιοκτησία στα εργοστάσια, στις φάμπρικες, στη γη, στις τράπεζες, στα μέσα μεταφοράς καταργήθηκε στη χώρα μας και αντικαταστάθηκε με την κοινωνική ιδιοκτησία.

Η κοινωνική οργάνωση, που εμείς δημιουργήσαμε, μπορεί να ονομαστεί σοβιετική, σοσιαλιστική οργάνωση, που δεν έχει ακόμα πλήρως οικοδομηθεί, αλλά είναι στη βάση της σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας.

Βάση αυτής της κοινωνίας είναι η κοινωνική ιδιοκτησία: Η κρατική, δηλαδή παλλαϊκή, καθώς και η συνεταιριστική – κολχόζνικη ιδιοκτησία.

Ούτε ο ιταλικός φασισμός ούτε ο γερμανικός εθνικό-«σοσιαλισμός» έχουν τίποτα το κοινό με μια τέτοια κοινωνία. Πριν απ’ όλα, γιατί η ατομική ιδιοκτησία και στα εργοστάσια, στη γη, στις φάμπρικες, στις τράπεζες, στις μεταφορές κλπ. παρέμεινε εκεί άθικτη και γι’ αυτό ο καπιταλισμός παραμένει με όλη την ισχύ του στη Γερμανία και στην Ιταλία.

Ναι, έχετε δίκιο, δεν έχουμε ακόμα οικοδομήσει την κομμουνιστική κοινωνία. Δεν είναι τόσο εύκολο να οικοδομηθεί μια τέτοια κοινωνία. Πιθανόν γνωρίζετε τη διαφορά ανάμεσα στη σοσιαλιστική και την κομμουνιστική κοινωνία.

Στη σοσιαλιστική κοινωνία υπάρχει ακόμα μια κάποια περιουσιακή ανισότητα. Αλλά στη σοσιαλιστική κοινωνία δεν υπάρχει πλέον ανεργία, δεν υπάρχει πια εκμετάλλευση, δεν υπάρχει πια καταπίεση των εθνοτήτων.

Στη σοσιαλιστική κοινωνία, ο καθένας είναι υποχρεωμένος να εργάζεται, αν και δε λαμβάνει ακόμα για την εργασία του σύμφωνα με τις ανάγκες του, αλλά ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα της εργασίας που έχει προσφέρει. Γι’ αυτό υπάρχει ακόμα ο μισθός, μάλιστα άνισος, διαφοροποιημένος.

Μόνο όταν θα κατορθώσουμε να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο καθεστώς, κατά το οποίο οι άνθρωποι θα λαμβάνουν από την κοινωνία για την εργασία τους όχι σύμφωνα με την ποσότητα και την ποιότητα της εργασίας, αλλά ανάλογα με τις ανάγκες τους, θα μπορούμε να πούμε ότι οικοδομήσαμε την κομμουνιστική κοινωνία.

Λέτε ότι για να οικοδομήσουμε τη σοσιαλιστική κοινωνία μας θυσιάσαμε την ατομική ελευθερία και δοκιμάσαμε στερήσεις.

Στην ερώτησή σας διαφαίνεται η σκέψη ότι η σοσιαλιστική κοινωνία αρνείται την ατομική ελευθερία. Αυτό δεν είναι σωστό.

Φυσικά, για να οικοδομήσουμε κάτι το νέο, χρειάζεται να κάνουμε οικονομίες, να συσσωρεύουμε μέσα, να περιορίσουμε προσωρινά τις ανάγκες μας, να δανειστούμε από άλλους.

Αν θέλεις να χτίσεις ένα νέο σπίτι, τότε μαζεύεις χρήματα, περιορίζεις προσωρινά τις ανάγκες σου, διαφορετικά το σπίτι μπορεί και να μην το χτίσεις. Αυτό είναι πολύ περισσότερο σωστό όταν πρόκειται να οικοδομήσεις μια ολόκληρη νέα ανθρώπινη κοινωνία.

Χρειάστηκε να περιορίσουμε προσωρινά ορισμένες ανάγκες, να συσσωρεύσουμε τα ανάλογα μέσα, να εντείνουμε τις δυνάμεις. Έτσι ακριβώς ενεργήσαμε και οικοδομήσαμε τη σοσιαλιστική κοινωνία.

Όμως, αυτή την κοινωνία δεν την οικοδομήσαμε για να περιορίσουμε την ατομική ελευθερία, αλλά για να αισθάνεται πραγματικά ελεύθερη η ανθρώπινη προσωπικότητα. Την οικοδομήσαμε για χάρη της πραγματικής ατομικής ελευθερίας, της ελευθερίας χωρίς εισαγωγικά.

Μου είναι δύσκολο να φανταστώ ποια μπορεί να είναι η «ατομική ελευθερία» του ανέργου, ο οποίος γυρίζει νηστικός και δε βρίσκει δουλειά.

Η πραγματική ελευθερία υπάρχει μόνο όπου έχει καταργηθεί η εκμετάλλευση, όπου δεν υπάρχει καταπίεση ορισμένων ανθρώπων από άλλους, όπου δεν υπάρχει ανεργία και αθλιότητα, όπου ο άνθρωπος δεν τρέμει ότι μπορεί αύριο να χάσει τη δουλειά, την κατοικία, το ψωμί.

Μόνο σε μια τέτοια κοινωνία είναι δυνατή η πραγματική, και όχι στα χαρτιά, ατομική και κάθε άλλη ελευθερία».

• Howard: «Θεωρείτε συμβιβάσιμη την παράλληλη ανάπτυξη της αμερικανικής δημοκρατίας και του σοβιετικού συστήματος;»

Στάλιν: « Η αμερικανική δημοκρατία και το σοβιετικό σύστημα μπορούν να συνυπάρχουν ειρηνικά και να συναγωνίζονται. Το ένα, όμως, δεν μπορεί να εξελιχθεί στο άλλο.

Το σοβιετικό σύστημα δε θα εξελιχθεί σε αμερικανική δημοκρατία και αντιστρόφως. Μπορούμε να συνυπάρχουμε ειρηνικά, αν δε θα αλληλοκαυγαδίζουμε για κάθε λογής μικροπράγματα.

• Howard: «Στην ΕΣΣΔ καταρτίζεται το νέο Σύνταγμα, που προβλέπει νέο εκλογικό σύστημα. Σε ποιο βαθμό αυτό το νέο σύστημα μπορεί να αλλάξει την κατάσταση στην ΕΣΣΔ, αφού στις εκλογές θα συμμετέχει όπως και πριν ένα κόμμα;»

Στάλιν: «Θα υιοθετήσουμε το νέο Σύνταγμά μας ίσως στο τέλος αυτού του χρόνου. Η Επιτροπή επεξεργασίας του Συντάγματος εργάζεται και θα πρέπει σύντομα να ολοκληρώσει τη δουλειά της.

Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, σύμφωνα με το νέο Σύνταγμα οι εκλογές θα είναι γενικές, ισότιμες, άμεσες και μυστικές.

Σας φέρνει σε αμηχανία το γεγονός ότι σ’ αυτές τις εκλογές θα συμμετέχει μόνο ένα κόμμα. Δε βλέπετε, τι είδους εκλογικός αγώνας μπορεί να διεξαχθεί σ’ αυτές τις συνθήκες.

Προφανώς, εκλογικές λίστες στις εκλογές δε θα παρουσιάσει μόνο το κομμουνιστικό κόμμα, αλλά και οι κάθε λογής κοινωνικές εξωκομματικές οργανώσεις. Και στη χώρα μας υπάρχουν εκατοντάδες τέτοιες.

Δεν έχουμε αντίπαλα κόμματα, όπως επίσης δεν υπάρχει η τάξη των καπιταλιστών και η τάξη των εκμεταλλευομένων από τους καπιταλιστές εργατών που να αντιτάσσεται η μια στην άλλη.

Η κοινωνία μας αποτελείται αποκλειστικά από ελεύθερους εργαζόμενους της πόλης και του χωριού – εργάτες, αγρότες, διανοούμενους. Το κάθε ένα από αυτά τα κοινωνικά στρώματα μπορεί να έχει τα ειδικά του συμφέροντα και να τα εκφράζει μέσα από τις υπάρχουσες πολυάριθμες κοινωνικές οργανώσεις.

Αλλά μια που δεν υπάρχουν εχθρικές τάξεις, αφού τα όρια ανάμεσα στις τάξεις σβήνουν, αφού παραμένει μόνο μια κάποια, αλλά όχι θεμελιακή διαφορά ανάμεσα στα διάφορα κοινωνικά στρώματα της σοσιαλιστικής κοινωνίας, δεν μπορεί να υπάρχει το γόνιμο έδαφος για τη δημιουργία αντιμαχόμενων κομμάτων.

Όπου δεν υπάρχουν μερικές εχθρικές τάξεις, δεν μπορεί να υπάρχουν μερικά κόμματα, διότι το κόμμα είναι μέρος της τάξης.

Και στον εθνικό«σοσιαλισμό» επίσης υπάρχει μόνο ένα κόμμα. Αλλά απ’ αυτό το φασιστικό μονοκομματικό σύστημα δε θα βγει τίποτα.

Το ζήτημα είναι ότι στη Γερμανία παρέμεινε ο καπιταλισμός, παρέμειναν οι τάξεις, η ταξική πάλη που οπωσδήποτε θα ξεσπάσει προς τα έξω, μαζί και στον τομέα της διαπάλης των κομμάτων που αντιπροσωπεύουν αντίθετες τάξεις, όπως έχει ξεσπάσει, ας πούμε, στην Ισπανία.

Στην Ιταλία επίσης υπάρχει μόνο ένα κόμμα – το φασιστικό, αλλά για τους ίδιους λόγους και κει τίποτα δε θα βγει.

Γιατί οι εκλογές μας θα είναι γενικές; Γιατί όλοι οι πολίτες, μ’ εξαίρεση όσους έχουν αποστερηθεί δικαστικά του εκλογικού δικαιώματος, θα έχουν το δικαίωμα να εκλέγουν και να εκλέγονται.

Γιατί οι εκλογές μας θα είναι ισότιμες; Γιατί ούτε η διαφορά από περιουσιακή άποψη (που εν μέρει υπάρχει ακόμα) ούτε η φυλετική και εθνική υπαγωγή δε θα συνεπάγονται κανένα προνόμιο ή ζημιά.

Οι γυναίκες θα έχουν το ενεργό και το παθητικό εκλογικό δικαίωμα ισότιμα με τους άνδρες. Οι εκλογές μας θα είναι πραγματικά ισότιμες.

Γιατί μυστικές; Επειδή θέλουμε να δώσουμε στους σοβιετικούς ανθρώπους την πλήρη ελευθερία να ψηφίσουν εκείνους που θέλουν να εκλέξουν, εκείνους στους οποίους εμπιστεύονται την εξασφάλιση των συμφερόντων τους.

Γιατί άμεσες; Γιατί οι άμεσες εκλογές τοπικά σε όλα τα αντιπροσωπευτικά όργανα, μέχρι τα ανώτατα όργανα, εξασφαλίζουν καλύτερα τα συμφέροντα των εργαζόμενων της απέραντης χώρας μας.

Σας φαίνεται ότι δε θα υπάρξει εκλογικός αγώνας. Αυτός, όμως, θα υπάρξει και προβλέπω έναν πολύ ζωντανό εκλογικό αγώνα. Έχουμε πολλά ιδρύματα που λειτουργούν άσχημα.

Συμβαίνει, το ένα ή το άλλο τοπικό όργανο της εξουσίας να μην ξέρει να ικανοποιήσει εκείνες ή τις άλλες πολύπλευρες και ολοένα αυξανόμενες ανάγκες των εργαζόμενων της πόλης και του χωριού.

Έχτισες ή δεν έχτισες ένα καλό σχολείο; Βελτίωσες τις στεγαστικές συνθήκες; Μήπως είσαι γραφειοκράτης; Βοήθησες να γίνει η εργασία μας πιο αποτελεσματική, η ζωή μας πιο πολιτισμένη;

Τέτοια θα είναι τα κριτήρια, με τα οποία τα εκατομμύρια των ψηφοφόρων θα προσεγγίζουν τους υποψήφιους, απορρίπτοντας τους ακατάλληλους, διαγράφοντάς τους από τις λίστες, αναδεικνύοντας τους καλύτερους και προτείνοντας τις υποψηφιότητές τους.

Ναι, ο εκλογικός αγώνας θα είναι ζωντανός, θα διεξάγεται γύρω από το πλήθος οξύτατων ζητημάτων, κυρίως πρακτικών ζητημάτων που έχουν πρωταρχική σημασία για το λαό.

Το νέο εκλογικό μας σύστημα θα ωθήσει όλα τα ιδρύματα και όλες τις οργανώσεις, θα τα κάνει να βελτιώσουν τη δουλειά τους.

Οι γενικές, ισότιμες, άμεσες και μυστικές εκλογές στην ΕΣΣΔ θα είναι μαστίγιο στα χέρια του πληθυσμού ενάντια στα όργανα της εξουσίας που δουλεύουν άσχημα.

Το νέο σοβιετικό μας Σύνταγμα θα είναι, κατά τη γνώμη μου, το πιο δημοκρατικό Σύνταγμα απ’ όλα όσα υπάρχουν στον κόσμο».

«Πράβντα», Νο 64, 5 του Μάρτη 1936

Σημείωση:

[1]. Ι.Β. Στάλιν: «Συζήτηση με τον Πρόεδρο του αμερικανικού δημοσιογραφικού συγκροτήματος  «Scripps – Howard Newspapers», Roy W. Howard», «Άπαντα» τ. 14, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» 2004, σελ. 163-166.

Ροβεσπιέρος