Covid-19 και η έννοια των Ειδικών (Μέρος Α’)
Επιστήμη – Επιστήμονες – Κοινωνία
Το βασικό πρόβλημα που ανέδειξε η προσπάθεια αντιμετώπισης της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, είναι η ρήξη των κοινωνικών σχέσεων των ανθρώπων.
Το κυρίως θετικό αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας είναι η συνειδητοποίηση της τεράστιας σημασίας που έχουν οι κοινωνικές σχέσεις γιατί, σε τελευταία ανάλυση, αποτελούν την ουσία του ανθρώπου και των ανθρώπινων κοινωνιών.
Κατανοήσαμε οριστικά, πως το διαδίκτυο δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις, η τηλεκπαίδευση την εκπαίδευση, η τηλεργασία την εργασία.
Το βίωμα ότι αυτή η πραγματικότητα είναι τερατώδης, είναι ένα καθολικό παγκόσμιο ανθρώπινο βίωμα.
Ο τρόμος δεν αφορά μόνο τον κορωνοϊό, αφορά κυρίως την πραγματικότητα που με αφορμή αυτόν δημιουργήθηκε και την πιθανότητα να εξυπηρετεί τις κυρίαρχες τάξεις, ώστε να επιχειρήσουν να την μονιμοποιήσουν.
Συνειδητοποιήσαμε, πως την πανδημία δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε αποσπασματικά, με επιμέρους παρεμβάσεις και ανεξάρτητα από το ευρύ κοινωνικό – οικονομικό, περιβάλλον.
Χρειάζονται πολιτικές, που θα εμπλέκουν το σύνολο των θεσμικών και μη φορέων της χώρας (Δήμοι, Περιφέρειες, Συνδικάτα, Σωματεία, Πολιτιστικοί φορείς, Σύλλογοι κλπ), ώστε να συμμετέχουν ενεργά στις προσπάθειες αντιμετώπισης της πανδημίας.
Υπάρχει κάποιος που να γνωρίζει καλύτερα από τους φορείς των εργαζομένων στο χώρο της υγείας για το τι πρέπει να γίνει ώστε να αντιμετωπισθεί καλύτερα η πανδημία;
Υπάρχει κάποιος που να γνωρίζει καλύτερα από τους τοπικούς φορείς τις κατά τόπους γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της χώρας;
Υπάρχει κάποιος που να γνωρίζει καλύτερα από τους εργαζόμενους και τους φορείς τους τα προβλήματα και το τι πρέπει να γίνει στα Μ.Μ.Μ κοκ;
Η πανδημία δεν είναι μόνο υπόθεση των ειδικών, όπως οι ίδιοι οι ειδικοί λένε, μας αφορά όλους.
Οι κλινικές μεταβλητές, μεταξύ αυτών και η διάγνωση, όσο σημαντικές και εάν είναι σε όλες τις φάσεις της εξέλιξης της πανδημίας, δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση της.
Σημαντικότατο ρόλο, στη πρόληψη, στην διασπορά, στην θεραπευτική αντιμετώπιση, παίζουν σειρά εξωκλινικών μεταβλητών όπως αυτές που αφορούν στις κοινωνικές ανισότητες, στην οικονομική και πολιτιστική φτώχια, στην παιδεία, στις γεωγραφικές ανισομετρίες κλπ.
Η πανδημία, σε όλο τον κόσμο, πλήττει περισσότερο τους φτωχούς.
Συνειδητοποιήσαμε, πως χρειάζεται ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος που θα παρέχει αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες κάθε είδους.
Η υγεία και η παιδεία είναι τέτοια παραδείγματα.
Αυτές οι υπηρεσίες δεν μπορούν να αναπτύξουν την δράση τους στο πλαίσιο της αντίληψης του «επιτελικού κράτους», δηλαδή του «λιγότερου κράτους» και του φιλελευθερισμού.
Όταν όλα αυτά δεν γίνονται, τότε με μαθηματική ακρίβεια οδηγούμαστε στην ανεξέλεγκτη διασπορά του ιού, στην επίρριψη της ευθύνης στους πολίτες μέσω της γενίκευσης της έννοιας της «ατομικής ευθύνης», στο έσχατο και καταστροφικό μέτρο της απαγόρευσης κάθε δραστηριότητας και στην αστυνομοκρατία, ώστε να κρυφτεί η πολιτική ευθύνη της απουσίας κοινωνικής πολιτικής της κυβέρνησης.
Έτσι, τίθενται μείζονα κοινωνικά, πολιτικά, συνταγματικά ζητήματα ελευθερίας και δημοκρατίας.
Αναδύονται ζητήματα, που δεν έχουν να κάνουν με την ιατρική και την αντιπαράθεση διαφορετικών ιατρικών απόψεων, αλλά αφορούν στην ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου και του κοινωνικού, πολιτικού, οικονομικού, πλαισίου που τον περιβάλλει.
Εάν επικεντρωθούμε μόνο στους ειδικούς και στις ειδικές τεχνικές γνώσεις στο πλαίσιο ενός ακραία αφαιρετικού βιολογικού αναγωγισμού, τότε ιατρικοποιούμε ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα, ιατρικοποιούμε ανθρώπινες κοινωνικές συμπεριφορές, για να αποφύγουμε τις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, φιλοσοφικές τους διαστάσεις.
Με αυτό τον τρόπο ασκούμε εξουσία μέσω της επιστήμης, ιατρικοποιώντας την πολιτική και πολιτικοποιώντας την επιστήμη.
Κάτι τέτοιο, μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικές αυθαιρεσίες με σκοπό την χειραγώγηση και των εκμετάλλευση των αδυνάτων.
Η αντισυνταγματική απαγόρευση των συναθροίσεων άνω των τεσσάρων ατόμων, η βίαιη αντιμετώπιση των διαδηλώσεων για την επέτειο του πολυτεχνείου, η καταστολή συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας του υγειονομικού προσωπικού της χώρας, η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση που ήρθαν για να μείνουν, ανατρέποντας σε βάρος των εργαζομένων τις ισχύουσες εργασιακές σχέσεις και εκπαιδευτικές διαδικασίες, είναι μερικά παραδείγματα.
Πολλοί αναρωτιούνται αν η πανδημία άλλαξε τον τρόπο ζωής μας για πάντα και μιλάνε για μια «νέα κανονικότητα» στην «μετανθρώπινη εποχή».
Αναρωτιούνται επίσης για τον ρόλο της επιστήμης στην πανδημία και για την εξέλιξή της στις νέες συνθήκες.
«Μετανθρώπινες κοινωνίες»
Η αλήθεια είναι ότι η θεώρηση της λεγόμενης «μετανθρώπινης» κοινωνίας προϋπήρχε της πανδημίας.
Ο φιλελευθερισμός, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχουν κοινωνίες παρά μόνα άτομα και οι οικογένειές τους, επιχείρησε να εδραιώσει την έννοια του «μοναχικού ατόμου», χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για την διαμεσολάβηση των ανθρωπίνων σχέσεων (facebook, κοινωνικά δίκτυα κλπ) και χτυπώντας κάθε συλλογική και κοινωνική ή συνδικαλιστική δραστηριότητα.
Η Αγγλία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Οι υποστηρικτές της έννοιας των «μετανθρώπινων» κοινωνιών, με αφορμή τον Covid-19, θεωρούν πως αφού οι κοινωνικές σχέσεις έχουν πληγεί από την πανδημία και διαμεσολαβούνται από το διαδίκτυο, οδηγώντας τον άνθρωπο στην απομόνωση και στην μοναχικότητα και αφού οι εργασιακές σχέσεις και η εκπαιδευτικές διαδικασίες ανατρέπονται ριζικά και μη αναστρέψιμα από την τηλεργασία και την τηλεκπαίδευση, τότε ίσως δεν θα πρέπει να επιστρέψουμε στην παλαιά κανονικότητα αλλά να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία για την δημιουργία μιας «νέας κανονικότητας» σε μια νέα εποχή.
Καιρό τώρα ο καπιταλισμός φλερτάρει με την ιδέα ότι ο άνθρωπος θα προσδιορίζεται όχι από κοινωνικές παραμέτρους, αλλά κυρίως από την ψηφιακή τεχνολογία.
Η σύζευξη του οργανικού με το ψηφιακό, η ιδέα ενός βιονικού ανθρώπου στην νέα εποχή, μπορεί να οδηγήσει σε ανδροειδή χωρίς συναισθήματα, κοινωνικότητα, τάξεις, φύλο, κοινωνικές και ιστορικές καταβολές, ανάγκες, αξίες, ιδεολογία, ιδανικά…
Ήδη, όχι μόνο η ιδέα αλλά και η εικόνα τον ανδροειδών του μέλλοντος είναι εδώ, είτε ως πλατφόρμες προγραμμάτων εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, είτε ως ταινίες επιστημονικής φαντασίας, είτε ως αντικατάσταση της έννοιας του πατέρα και της μητέρας με τις έννοιες του γονέα ένα (1) και γονέα δύο (2) κοκ.
Στο πλαίσιο της αταξικής αντιμετώπισης του κοινωνικού γίγνεσθαι, ο ιδεαλισμός εφευρίσκει διαρκώς συγκεκριμένα θεωρητικά μοντέλα για την περιγραφή της πραγματικότητας.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τις θεωρίες για την μεταβιομηχανική κοινωνία, για την τεχνοτρονική εποχή, για την κοινωνία της πληροφορίας, την κοινωνία της αφθονίας, την βιοπολιτική, την βιοεξουσία.
Σε αυτές τις θεωρήσεις προστίθεται και η άποψη για τις «μετανθρώπινες» κοινωνίες.
Όλες έχουν την ίδια ιδεολογική βάση.
Επιχειρούν να πείσουν ότι η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος καθορίζει τις σχέσεις παραγωγής, να κρύψουν ότι αντίθετα η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος είναι μέρος της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και περιορίζεται η αξιοποίησή της από τις καπιταλιστικές σχέσεις.
Αντί λοιπόν να χρησιμοποιείται η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος για την κοινωνική ανάπτυξη των εργαζομένων, γίνεται μέσο για την υποβάθμισή της.
Για το λόγο αυτό, ο ιδεαλισμός χρησιμοποιεί τις έννοιες της «βιοπολιτικής» και της «βιοεξουσίας» για να αποκρύψει την ταξικότητα των κοινωνικών σχέσεων, να υποκαταστήσει την έννοια της κοινωνικής πολιτικής, που συνδέεται ιστορικά με το κράτος.
Πρόκειται, σε τελευταία ανάλυση, για θεωρήσεις που εξυπηρετούν την φιλελεύθερη άποψη του λιγότερου κράτους και που τις τελευταίες δεκαετίες έχουν οδηγήσει στις πολιτικές της αντικατάστασης της κοινωνικής πολιτικής από τις πολιτικές των προγραμμάτων μέσω ΜΚΟ (βλ. ΕΣΠΑ, Ψυχαργώς και αποασυλοποίηση στην ψυχική υγεία κλπ).
Ολοκληρώνεται με το Β’ Μέρος
Δρ. Ψυχολογίας – Δρ. Γεωγραφίας,
Μέλος του Δ.Σ της Πανελλήνιας Ένωσης Νοσοκομειακών Ψυχολόγων (Π.Ε.ΝΟ.ΨΥ),
Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης ΔΙΑΠΛΟΥΣ
και της Μονάδας Υποστήριξης Κρίσεων της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γ.Ν. Κέρκυρας
Πηγή: Ημεροδρόμος
