Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 1ο
Η παραγωγή υλικών αγαθών βασικός όρος ύπαρξης της ανθρώπινης κοινωνίας
Η ανθρώπινη κοινωνία είναι ένα ειδικό κομμάτι του υλικού κόσμου, που υποτάσσεται στους δικούς της νόμους ύπαρξης και ανάπτυξης.
Ο άνθρωπος δε δημιουργήθηκε από κάποια μυστηριώδη, υπερφυσική δύναμη, αλλά προήλθε από το ζωικό βασίλειο και γι’ αυτό είναι μέρος της φύσης, ανώτερο γέννημά της.
Είναι πολύ μακρινός ο δρόμος που πέρασε η ανθρωπότητα από τα πρωτόγονα πέτρινα εργαλεία έως τις πολύπλοκες γιγάντιες σύγχρονες μηχανές, από τους αρχαίους οικισμούς και τα χωριά με τις καλύβες έως τις σημερινές μεγάλες πόλεις, από τις νομαδικές μικρές κοινότητες των αγρίων έως τα μεγάλα έθνη, από τις φτωχές γνώσεις της ανθρωπότητας έως τη σημερινή βαθιά διείσδυση στα μυστικά της φύσης.
Βασική και καθοριστική δύναμη της ανοδικής ανάπτυξης της κοινωνίας από την πρωτόγονη εποχή έως τις μέρες μας είναι η εργασία, η υλική παραγωγή.
Η παραγωγή υλικών αγαθών είναι ο κύριος, ο αποφασιστικός όρος της ανθρώπινης ζωής. Για να ζήσουν οι άνθρωποι πρέπει να έχουν τροφή, ενδυμασία, κατοικία, θέρμανση κλπ.
Και για να έχουν μέσα ύπαρξης, πρέπει να τα παράγουν. Οποιαδήποτε κοινωνία θα εξαφανιζόταν, αν σταματούσε την εργασία έστω και για λίγες βδομάδες.
Οι άνθρωποι ξεχώρισαν από το ζωικό κόσμο και εξασφάλισαν επιτυχίες στην κυριαρχία πάνω στις δυνάμεις της φύσης και στην ανάπτυξη του πολιτισμού ακριβώς χάρη στην παραγωγή υλικών αγαθών.
Τα ζώα, τρώγοντας φυτά ή άλλα ζώα, χρησιμοποιούν ως μέσα ύπαρξης αυτά που βρίσκουν έτοιμα στη φύση. Γι’ αυτό τα ζώα βρίσκονται σε πλήρη εξάρτηση από τη γύρω φύση.
Οι αλλαγές στο ζωικό κόσμο, αν δεν εκδηλωνόταν η μεταμορφωτική επίδραση των ανθρώπων, θα γίνονταν μόνον από τις αυθόρμητες βιολογικές λειτουργίες, κάτω από την επίδραση των αλλαγών των φυσικών όρων ύπαρξης των ζώων.
Ο άνθρωπος δεν προσαρμόζεται παθητικά στη φύση, αλλά επιδρά ενεργά σ’ αυτή, με την εργασία υποτάσσει τις δυνάμεις της φύσης και τις χρησιμοποιεί για τους σκοπούς του.
Οι άνθρωποι μεταμορφώνουν τα υλικά της φύσης, φτιάχνουν από αυτά εργαλεία εργασίας και μέσα για την ύπαρξή τους. Γι’ αυτό ο άνθρωπος διαφέρει ριζικά από τα ζώα.
Η Πολιτική Οικονομία είναι ένα από τα τρία συστατικά του μαρξισμού-λενινισμού.
Η ονομασία «Πολιτική Οικονομία» μπήκε στην επιστημονική χρήση από τον Γάλλο επιστήμονα Αντουάν ντε Μονγκρετιέν το 1615 στο βιβλίο του «Πραγματεία Πολιτικής Οικονομίας».
Ο όρος αυτός δημιουργήθηκε από τις ελληνικές λέξεις «πόλις», «οίκος» και «νόμος» και σημαίνουν «Νόμοι Κρατικής Διαχείρισης».
Η Πολιτική Οικονομία ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες και μελετάει τη σπουδαιότερη πλευρά της ανθρώπινης κοινωνίας, την οικονομική της ζωή.
Βάση της ζωής της κοινωνίας είναι η υλική παραγωγή. Ομως, είναι γνωστό πως η φύση δε δίνει έτοιμα όλα όσα είναι απαραίτητα για την ικανοποίηση των αναγκών των ανθρώπων.
Γι’ αυτό οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να επενεργούν αδιάκοπα πάνω στα υλικά της φύσης και να τα μετατρέπουν σε προϊόντα, που τους είναι απαραίτητα.
Ετσι, οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να έρχονται σε μια συνεχή σχέση με τη φύση. Η παραγωγή είναι πάντα η σχέση των ανθρώπων με τη φύση.
Σ’ αυτή τη σχέση με τη φύση οι άνθρωποι δεν παράγουν τα υλικά αγαθά ένας – ένας, δηλαδή παλεύουν με τη φύση από κοινού, κατά ομάδες, κατά κοινωνίες.
Συνεπώς, πάντα και σε όλες τις συνθήκες η παραγωγή είναι κοινωνική παραγωγή και η εργασία είναι δραστηριότητα του κοινωνικού ανθρώπου.
Το προτσές (διαδικασία) της παραγωγής των υλικών αγαθών προϋποθέτει τους παρακάτω παράγοντες: Την Εργασία και τα Μέσα Παραγωγής.
Η εργασία
Η εργασία είναι η σκόπιμη δραστηριότητα, με την οποία ο άνθρωπος προσαρμόζει τα αντικείμενα της φύσης και τα κάνει κατάλληλα για την ικανοποίηση των αναγκών του.
«Η εργασία –γράφει ο Μαρξ– είναι πρώτα ένα προτσές ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση, όπου ο άνθρωπος, με τη δική του πράξη, μεσολαβεί, ρυθμίζει και ελέγχει την ανταλλαγή της ύλης ανάμεσα στον εαυτό του και στη φύση».[1]
Η εργασία είναι ουσιαστικά απόκτημα του ανθρώπου και έχει δυο διακριτικά:
Πρώτο: Η εργασία του ανθρώπου αποτελεί δράση, η οποία αποβλέπει στην εκπλήρωση ενός εκ των προτέρων καθορισμένου σκοπού.
Η εργατική δραστηριότητα των ανθρώπων, όταν συγκρίνεται επιφανειακά με την «εργασία» μερικών ζώων, π.χ., των μυρμηγκιών, μελισσών, πουλιών, φαίνεται σαν να μοιάζει με αυτήν.
Στην ουσία, όμως, η εργασία του ανθρώπου και η «εργασία» των ζώων διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους.
Η «εργασία» των ζώων κατευθύνεται από το ένστικτο, ενώ η εργασία του ανθρώπου αποτελεί πάντα μια λογική, συνειδητή και σκόπιμη δραστηριότητα.
Ο εργάτης προτού αρχίσει την εργασία του, βάζει μέσα του ένα συγκεκριμένο σκοπό, καταστρώνει με το μυαλό του το σχέδιο των ενεργειών του, ελέγχει με τη βοήθεια του μυαλού τις κινήσεις των οργάνων του, των χεριών και των ποδιών του, συγκρίνει τα αποτελέσματα της εργασίας με το ιδεατό πρότυπο, που είχε πλάσει προηγούμενα στο κεφάλι του.
«Η αράχνη κάνει δουλιές που μοιάζουν με αυτές που κάνει ο υφαντής και η μέλισσα με το κτίσιμο των κυττάρων της κερήθρας της ντροπιάζει καμπόσους ανθρώπους-αρχιτέκτονες. Αυτό όμως που ξεχωρίζει από τα πριν το χειρότερο αρχιτέκτονα από την καλύτερη μέλισσα είναι ότι έχει κιόλας φτιάξει το κύτταρο στο κεφάλι του, προτού το φτιάξει στο κερί».[2]
Στο τέλος του προτσές της εργασίας προκύπτει ένα αποτέλεσμα, που υπήρχε κιόλας από την αρχή στην παράσταση του εργάτη, δηλαδή υπήρχε κιόλας ιδεατά.
Ο εργάτης δεν πετυχαίνει μονάχα μια αλλαγή της μορφής του φυσικού, πραγματοποιεί ταυτόχρονα στο φυσικό στοιχείο το σκοπό του, έναν σκοπό που καθορίζει ως νόμος τον τρόπο και το είδος της ενέργειάς του και που σε αυτόν πρέπει να υποτάξει τη θέλησή του.
Δεύτερο: Η εργασία του ανθρώπου συνδέεται απαραίτητα με την παραγωγή εργαλείων.
Αυτό είναι μια άλλη καθοριστικής σημασίας ιδιομορφία της ανθρώπινης εργασίας και έγκειται στο γεγονός, ότι οι άνθρωποι δημιουργούν και χρησιμοποιούν για την παραγωγή προϊόντων τα εργαλεία εργασίας.
Είναι αλήθεια, πως ορισμένα είδη ζώων χρησιμοποιούν στις ενέργειές τους φυσικά αντικείμενα, π.χ., ο ελέφαντας ξεριζώνει ένα κλαδί και το κουνάει πέρα-δώθε. Ο πίθηκος αρπάζει ένα ξύλο ή μια πέτρα και αμύνεται με αυτή στους εχθρούς του.
Κανένα, όμως, από τα ζώα δε δημιουργεί εργαλεία εργασίας.
Και το κυριότερο είναι ότι οι πρωτόγονες μορφές της τυχαίας χρησιμοποίησης από τα ζώα ορισμένων φυσικών αντικειμένων ως εργαλείων δεν έχουν καμιά σημασία για την ανάπτυξή τους.
Αλλά η ανάπτυξη των εργαλείων είναι αποφασιστική δύναμη για την κοινωνική πρόοδο.
«Οι οικονομικές εποχές –γράφει ο Κ. Μαρξ– ξεχωρίζουν η μια από την άλλη όχι από το τι φτιάχνεται, αλλά από το πώς και με τι μέσα εργασίας φτιάχνεται».[3]
Σχετικά με τη σημασία και το ρόλο της εργασίας για την ανάπτυξη του ανθρώπου, ο Φρ. Ενγκελς γράφει:
«Ο ρόλος της εργασίας στη μεταμόρφωση του πιθήκου σε άνθρωπο είναι η βασική, η πρώτη προϋπόθεση κάθε ανθρώπινης ζωής και σε τέτοιο βαθμό, που από μια άποψη μας κάνει να πούμε: Η εργασία δημιούργησε τον ίδιο τον άνθρωπο».[4]
Συνεχίζεται με το 2ο Μέρος
Σημειώσεις:
[1]. Καρλ Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος Ι, σελ. 190.
[2]. Στο ίδιο, σελ. 191.
[3]. Στο ίδιο, σελ. 193.
[4]. Φρ. Ενγκελς: Αρθρα και μελέτες, τ. Α’, Απαντα, τόμ. 9, σελ. 9, εκδόσεις «Μπάυρον».
Πηγή: Ριζοσπάστης
