«Αξίζει φίλε μου να υπάρχεις για ένα όνειρο»
54 χρόνια από τη δολοφονία τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Ο Τσε μετά την νικηφόρα επανάσταση στην Κούβα και την εδραίωσή της πήγε σε Κονγκό, Γουατεμάλα και Βολιβία προσπαθώντας να σπείρει τη φλόγα της επανάστασης σε Αφρική και Λατινική Αμερική όπου η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά ιμπεριαλιστικά κέντρα ήταν πιο βάναυση.
Το κακό τον βρήκε τελικά στην Βολιβία το 1967 κάνοντας ουσιαστικά πράξη τα αθάνατα λόγια του:
«Αξίζει φίλε μου να υπάρχεις για ένα όνειρο, κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει!»
Ο Τσε δολοφονήθηκε στις 9 Οκτώβρη του 1967 στο χωριό Λα Ιγκέρα της Βολιβίας μετά την σύλληψή του την προηγούμενη μέρα (8/10) μετά από ενέδρα.
Η κυβέρνηση της Βολιβίας κι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ δεν ρίσκαραν καν να τον δικάσουν και τον δολοφόνησαν αιχμάλωτο πυροβολώντας τον 9 (!!) φορές στο στήθος.
Ήταν τέτοιος ο μύθος του Τσε Γκεβάρα όσο ήταν κι ο τρόμος που σκόρπιζε στους «δημοκράτες» αστούς, που έδωσαν εντολές να θαφτεί το σώμα του με μεγάλη μυστικότητα και σε κρυφή τοποθεσία.
Και για να μην υπάρξει ουδεμία αμφιβολία για τον θάνατό του μεγάλου επαναστάτη, ένας στρατιωτικός γιατρός ανέλαβε να αφαιρέσει τα χέρια από το άψυχο σώμα του.
30 ολόκληρα χρόνια πέρασαν και το σημείο ταφής του παρέμενε άγνωστο παρά τις διαχρονικές κουβανικές εκκλήσεις για εκταφή και επιστροφή του στην Κούβα.
Τελικά το 1997 μια ομάδα κουβανών ιατροδικαστών αφού πήρε επιτέλους άδεια για έρευνα, εντόπισε τον τάφο του και τα οστά του μεταφέρθηκαν στο Μαυσωλείο της Σάντα Κλάρα.
Ας δούμε ποιος ήταν ο Τσε Γκεβάρα γιατί αρκετοί (προερχόμενοι κυρίως από την εξωκοινοβουλευτική αριστερά) υψώνουν καθημερινά σημαίες, φορούν μπλουζάκια ή μπερέδες του Τσε, αποσπώντας την προσωπικότητα του μεγάλου επαναστάτη από τις ιδέες και τα λάβαρα κάτω από τις οποίες έδρασε.
Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας
Δεκέμβρης 1951 κι ο 23χρονος τότε φοιτητής της Ιατρικής, Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα, μαζί με τον 29χρονο φίλο του Αλμπέρτο Γκρανάδο και μια μοτοσικλέτα αρχίζουν ένα μεγάλο ταξίδι στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Από το Μπουένος Άϊρες της Αργεντινής καταλήγουν στο Καράκας της Βενεζουέλας.
Ταξιδεύοντας γνωρίζουν ανθρώπους φτωχούς και με ελάχιστα μέσα για να ζήσουν.
Τότε ήταν η πρώτη φορά που ο Τσε ήρθε αντιμέτωπος με την σκληρή πραγματικότητα της εργατικής τάξης της Λατινικής Αμερικής:
«Εκεί, στις τελευταίες ώρες για τους ανθρώπους των οποίων ο ορίζοντας δεν εκτείνεται πέρα από το αύριο, εκεί επικεντρώνεται η τραγωδία της ζωής του προλεταριάτου όλου του κόσμου […] Ως πότε θα συνεχιστεί αυτή η τάξη πραγμάτων που βασίζεται σε μια παράλογη διαίρεση, στις κοινωνικές τάξεις;
Είναι κάτι στο οποίο δεν μπορώ να απαντήσω εγώ, αλλά είναι καιρός οι κυβερνώντες να αφιερώσουν λιγότερο χρόνο στην προπαγάνδα της ποιότητας των καθεστώτων τους και περισσότερα χρήματα, πολύ περισσότερα, για έργα κοινωνικής ωφέλειας».[1]
Στην εισαγωγή των απομνημονευμάτων του ταξιδιού του ο Ερνέστο θα γράψει:
«Το πρόσωπο που έγραψε αυτές τις σημειώσεις «πέθανε» μόλις ξαναπάτησε το πόδι του στη γη της Αργεντινής κι αυτός που τις τακτοποιεί και τις «ξαναχτενίζει», «εγώ», δεν είμαι εγώ.
Δεν είμαι ο ίδιος, εσωτερικά τουλάχιστον. Τούτη η άσκοπη περιπλάνηση στη «Μεγάλη Αμερική Μας» με άλλαξε περισσότερο απ’ ό,τι πίστευα».[2]
Μια πολιτική συνειδητοποίηση που μετέτρεψε τον αστό φοιτητή σε επαναστάτη μαρξιστή και πρωταγωνιστή της Επανάστασης στην Κούβα.
Τι βίωσε όμως ο Τσε Γκεβάρα που γέννησε μέσα του την ανάγκη να υπερασπιστεί –με την ζωή του ακόμη– το όνειρο μιας κοινωνίας χωρίς ταξικές διακρίσεις;
Το Μάρτη του 1952 βρέθηκε στα μεταλλεία της Τσουκικαμάτα, στην Χιλή.
Εκεί περνώντας ένα βράδυ παρέα με ένα ζευγάρι κομμουνιστών που διώκονταν για τις ιδέες τους, γίνεται μάρτυρας της ζωής των μεταλλωρύχων κι αντιλαμβάνεται έναν διαφορετικό κόσμο από εκείνο που νόμιζε πως ήξερε:
«Η ψυχρή αποτελεσματικότητα κι η ανίσχυρη μνησικακία συμβαδίζουν στο μεγάλο ορυχείο, ενωμένες, παρά το μίσος, από την κοινή ανάγκη επιβίωσης από τη μια μεριά και κερδοσκοπίας απ’ την άλλη».[3]
Καθώς αρχίζει να του γίνεται βίωμα η ασυμβατότητα των συμφερόντων αυτών που παράγουν τον πλούτο (εργάτες) και εκείνων που τον καρπώνεται (πολυεθνική Chile Exploration Company), η μαρξιστική θεωρία παίρνει σάρκα κι οστά.
Σε απόσπασμα του ημερολογίου του μνημονεύει τους εργάτες των μεταλλείων που έχασαν τη ζωή τους για ένα κομμάτι ψωμί:
«Προβλέποντας ότι θα βγουν από δω εκατομμύρια δολάρια κι ό,τι για την ώρα εξορύσσονται 90.000 τόνοι μεταλλεύματος κάθε μέρα, καταλαβαίνει κανείς ότι η εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο δεν πρόκειται να σταματήσει σύντομα».[4]
Η νεανική συνείδηση του Τσε Γκεβάρα ριζοσπαστικοποιείται, καθώς οδηγείται στον μαρξισμό και παγιώνονται μέσα του δύο πεποιθήσεις:
1ον η εγκληματική φύση του ιμπεριαλισμού ως παράγοντα διεύρυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων στη λατινική Αμερική και
2ον, η ανάγκη της οριστικής χειραφέτησης της εργατικής τάξης απ’ το κεφάλαιο ως προαπαιτούμενο για την εξάλειψη των ανισοτήτων αυτών.
Το παράδειγμα της Οκτωβριανής Επανάστασης υπήρχε ήδη.
Τον Ιούνη και τον Ιούλη του 1954, που η Γουατεμάλα βομβαρδίζεται από τις ΗΠΑ, στοχεύοντας την κυβέρνηση Άρμπενς, ο Τσε Γκεβάρα γράφει στη μητέρα του δύο γράμματα σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα:
«Οι γιάνκηδες έβγαλαν επιτέλους τη μάσκα του «καλού» που τους είχε φορέσει ο Ρούσβελτ και τώρα προκαλούν τη μήνη. Υπάρχει πραγματικά κλίμα μάχης».[5]
Και:
«Οι κομμουνιστές κράτησαν την πίστη και την συντροφικότητα τους ζωντανή κι είναι η μόνη οργάνωση που ακόμη αντιστέκεται. Αξίζουν πιστεύω τον σεβασμό κι αργά ή γρήγορα και γω ο ίδιος θα γίνω μέλος του κόμματος».[6]
Για τον Στάλιν
Ο Τσε εμπνέεται από την φυσιογνωμία του Ιωσήφ Στάλιν, του ανθρώπου που συνέβαλε αποφασιστικά στην συντριβή του ναζισμού κατά το Β’ ΠΠ.
Η ΕΣΣΔ αποτελούσε το αντίπαλο δέος στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό της εποχής του.
Σε ένα ταξίδι του στη Γουατεμάλα, το 1954, γράφει στη θεία του Βεατρίκη:
«Στο Ελ Πάσο είχα την ευκαιρία να περάσω από τα εκτεταμένες εγκαταστάσεις της United Fruit Company. Για άλλη μια φορά πείστηκα για το πόσο απαίσια είναι αυτά τα καπιταλιστικά χταπόδια.
Ορκίστηκα τότε μπροστά σε μια παλιά εικόνα του πολυθρηνημένου συντρόφου μας Στάλιν, ότι δεν θα ησυχάσω μέχρι να δω τον αφανισμό αυτών των χταποδιών».[7]
Το Δεκέμβρη του 1957, εν μέσω του αντάρτικου αγώνα στην Σιέρρα Μαέστρα, ο Τσε Γκεβάρα θα επανέλθει στον Στάλιν σε μια επιστολή του προς τον συναγωνιστή Ρενέ Ράμος Λατούρ:
«Στα επονομαζόμενα «λάθη του Στάλιν» βρίσκεται η διαφορά μεταξύ μιας επαναστατικής και μιας ρεβιζιονιστικής αντίληψης. Πρέπει να μελετήσεις τον Στάλιν στο ιστορικό πλαίσιο που κινήθηκε, όχι να τον δεις (αποκλειστικά) ως ένα είδος αγριανθρώπου, αλλά στα συγκεκριμένα ιστορικά πλαίσια.
Ασπάστηκα τον κομμουνισμό εξαιτίας του πατερούλη Στάλιν και κανείς δεν πρέπει να ‘ρθει να μου πει ότι δεν πρέπει να διαβάζω Στάλιν. Τον διάβαζα όταν ήταν κάτι πολύ κακό να διαβάζεις γι’ αυτόν.
Αυτό ήταν σε μια άλλη εποχή. Κι επειδή δεν είμαι πολύ ευφυής, αλλά και ξεροκέφαλος, συνεχίζω να τον διαβάζω. Ιδιαίτερα σε αυτήν τη νέα περίοδο που είναι ακόμη χειρότερο να τον διαβάζεις. Τότε, όπως και τώρα, βρίσκω μια σειρά πραγμάτων που είναι πολύ σωστά».[8]
Ο Αλμπέρτο Γκρανάδο, δήλωσε πως:
«Ο Τσε ανακάλυψε τον Στάλιν στα μέσα της δεκαετίας του ’50».[9]
Στην επίσκεψη στη Μόσχα τον Νοέμβριο του 1960 όπου η «αποσταλινοποίηση» στην ΕΣΣΔ είχε ήδη αρχίσει, ο Τσε επιμένει να καταθέσει στεφάνι στον τάφο του Στάλιν, παρά τις παραινέσεις του κουβανού πρέσβη.
Για τον Τρότσκι
Ο Τσε ήταν συνεπής μαρξιστής-λενινιστής που μισούσε την ρεβιζιονιστική πολιτική του Χρουστσώφ κι ήταν αντίθετος και με τις πρακτικές που είχε ακολουθήσει ο Τρότσκι γράφοντας:
«Ο Τρότσκι, μαζί με τον Χρουστσώφ, ανήκει στην κατηγορία των μεγάλων ρεβιζιονιστών».[10]
Το 1955 έστειλε γράμμα από το Μεξικό στην θεία του υπογράφοντας ως «Στάλιν ΙΙ»:
«Πιστεύω ότι η βασική ιδεολογία στην οποία ο Τρότσκι βασίστηκε ήταν λανθασμένη, τα κρυφά κίνητρα της δράσης του (ήταν) λανθασμένα και τα τελευταία του χρόνια υπήρξαν σκοτεινά.
Οι τροτσκιστές δεν έχουν συνεισφέρει τίποτα απολύτως στο επαναστατικό κίνημα – εκεί που έδρασαν περισσότερο ήταν στο Περού αλλά στο τέλος απέτυχαν επειδή χρησιμοποιούν κακές μεθόδους».[11]
Στον Αρμάντο Χαρτ Ντάβαλος γράφει:
«Στην Κούβα δεν υπάρχει τίποτα δημοσιευμένο, εάν εξαιρέσουμε τα σοβιετικά τούβλα,[12] τα οποία φέρουν τη δυσκολία ότι δεν σ’ αφήνουν να σκεφτείς – το κόμμα σκέφτεται για σένα και συ πρέπει να το αφομοιώσεις.
Θα ήταν αναγκαίο να δημοσιευθεί η πλήρης εργογραφία των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν (υπογραμμισμένο από τον Τσε στην αυθεντική επιστολή) κι άλλων σπουδαίων μαρξιστών.
Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε τους μεγάλους ρεβιζιονιστές (εάν θέλεις μπορείς να προσθέσεις τον Χρουστσώφ) κι επίσης τον φίλο σου τον Τρότσκι ο οποίος υπήρξε και προφανώς έγραψε κάτι».[13]
Το 1961 προχωράει ακόμα περισσότερο δηλώνοντας:
«Θεωρούμε τη δράση του τροτσκιστικού κόμματος ως αντεπαναστατική».
Η Μαρξιστική σκέψη του Τσε Γκεβάρα
Σύμφωνα με τον κουβανό Μάριο Νταλμάου, ο Τσε είχε ήδη «πολύ ξεκάθαρη μαρξιστική σκέψη», έχοντας διαβάσει «ολόκληρη μαρξιστική βιβλιοθήκη».[14]
Ο Γκεβάρα αντιλήφθηκε ότι δεν αρκεί να νιώθει συμπόνια για τους φτωχούς και κατατρεγμένους, αλλά έπρεπε να κάνει κάτι γι’ αυτό.
Το 1965, δύο χρόνια πριν την δολοφονία του στη Βολιβία κι έχοντας ατσαλωθεί μέσα απ’ την εμπειρία της επανάστασης, θα γράψει στο τελευταίο του γράμμα προς τους γονείς του:
«Ο μαρξισμός μου έχει βαθιές ρίζες και έχει εξαγνισθεί. Πιστεύω στην ένοπλη πάλη σαν μοναδική λύση για τους λαούς που αγωνίζονται για την απελευθέρωση τους κι είμαι συνεπής με τις πεποιθήσεις μου».[15]
Για τον Τσε, ο λενινισμός του 1917 παρείχε ένα λαμπρό παράδειγμα στον αγώνα για τη λαϊκή εξουσία:
«Εάν υπήρχε μια προλεταριακή πρωτοπορία που να ήταν ικανή να προβάλει τις ουσιώδεις διεκδικήσεις του προλεταριάτου, να δει καθαρά που πρέπει να στραφεί, και να επιχειρήσει να καταλάβει την εξουσία, για να εγκαταστήσει μια νέα κοινωνία θα ήταν δυνατόν να τραβήξει μπροστά παρακάμπτοντας τα εμπόδια».[16]
Για τον «ειρηνικό» δρόμο προς τον σοσιαλισμό
Η εμπειρία της Γουατεμάλας, είχε καθορίσει την σκέψη του Τσε.
Εγραφε, λοιπόν, αναφορικά με την ειρηνική –και σύμφωνα με τους αστικούς νόμους– κατάκτηση της εξουσίας:
«Οταν μας μιλούν για κατάκτηση της εξουσίας με μιαν εκλογική διαδικασία, η ερώτηση μας είναι πάντα η ίδια:
Αν ένα λαϊκό κίνημα αρπάξει την κυβέρνηση κερδίζοντας τη μεγάλη λαϊκή ψήφο και αποφασίσει να αρχίσει τους μεγάλους κοινωνικούς μετασχηματισμούς που διαμορφώνουν το πρόγραμμά του, δεν θα βρεθεί τάχα αμέσως σε σύγκρουση με τις αντιδραστικές τάξεις της χώρας;
Ο στρατός άραγε δεν υπήρξε πάντα όργανο αυτών των τάξεων; […] Με ένα λίγο-πολύ αιματηρό πραξικόπημα, η κυβέρνηση μπορεί να ανατραπεί και το παλιό παιχνίδι να ξαναρχίσει επ’ άπειρον».[17]
Αυτή ακριβώς η πρόβλεψη επιβεβαιώθηκε στην Χιλή του Αλιέντε λίγα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1973.
Συμπεράσματα
Μετά από τα παραπάνω οι «αντισταλινικοί» λάτρεις του σταλινικού Ερνέστο Τσε Γκεβάρα έχουν δύο επιλογές:
Είτε να αποκηρύξουν τον Τσε, καίγοντας δημόσια πόστερ, μπλουζάκια και μπερέδες, είτε να ακολουθήσουν την συμβουλή του και να μελετήσουν τον Στάλιν εντός του ιστορικού πλαισίου που κινήθηκε, αφήνοντας στην άκρη την αστική προπαγάνδα και τα παραμυθάκια περί ενός τέρατος που τρώει παιδάκια για κολατσιό.
Αντλήσαμε στοιχεία από το άρθρο του Νίκου Μόττα «Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Η «γέννηση» ενός μαρξιστή-λενινιστή» που δημοσιεύτηκε το 2012, στο «Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα».
Σημειώσεις:
[1]. Guevara, Ernesto: Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας, Λιβάνης Ν.Σ, 2004, σ.131.
[2]. Στο ίδιο, σ.63.
[3]. Στο ίδιο, σ.151.
[4]. Κορμιέ, Ζαν: Τσε Γκεβάρα, Καστανιώτης, 1995, σ.32.
[5]. Guevara, Ernesto: Back On The Road: A Journey To Central America, Harvill Press, 2001.
[6]. Στο ίδιο.
[7]. John Lee Anderson: «Che Guevara: A Revolutionary Life», 1997.
[8]. Γράμμα του Τσε στις 14 Δεκέμβρη 1957, προς τον René Ramos Latour, κορυφαίου μέλους του Κινήματος της 26ης Ιούλη.
[9]. Εννοεί την πολιτική που εφαρμόστηκε στην ΕΣΣΔ επί Στάλιν. John Lee Anderson: «Che Guevara: A Revolutionary Life», 1997. σελ. 165-166 και σελ. 565.
[10]. Γράμμα στον Αρμάντο Χαρτ, 4 Δεκέμβρη 1965
[11]. Comments on «Critical Notes on Political Economy» by Che Guevara από το Revolutionary Democracy Journal. Κριτική για την Πολιτική Οικονομία, 1964.
[12]. Γράμμα που πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. Contracorriente, Αβάνα, Σεπτέμβρης 1997.
[13]. Τα «σοβιετικά τούβλα» ήταν θεωρητικά βιβλία που έστελνε η ΕΣΣΔ επί Χρουτσώφ στην Κούβα. Τα βιβλία ήταν κακογραμμένα και ο Τσε δεν τα συμπαθούσε καθόλου.
[14]. Συνέντευξη στην εφημ. Granma, 20 Οκτώβρη 1967. Από το βιβλίο του Μισέλ Λεβί, «Η Φιλοσοφική σκέψη του Τσε Γκεβάρα», Εκδόσεις Καρανάση, 1982.
[15]. Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Κείμενα, Σύγχρονη Εποχή, 2009, σ.192.
[16]. Πολιτικά Κείμενα. Κούβα: Μοναδική περίπτωση ή πρωτοπόρος στον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού», Τόμος Β’, Καρανάση, 1971, σ.64.
[17]. Ernesto Che Guevara, Textes Politiques, Oeuvres III, σ.69.
