100 χρόνια από την ελληνική επέμβαση στην Ουκρανία (Μέρος Β’)
Η ελληνική στρατιωτική συμμετοχή και η δράση των Ελλήνων κομμουνιστών στο πλευρό των μπολσεβίκων
Συνέχεια από το Α’ Μέρος
Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται 100 χρόνια (Γενάρης – Μάης 1919), από την επέμβαση 14 αστικών κρατών, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, ενάντια στη Σοβιετική σοσιαλιστική Ρωσία, με σκοπό την ανατροπή της νεοσύστατης σοβιετικής εξουσίας.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε συγκλονίσει τον κόσμο κι αποτελούσε παράδειγμα για την εργατική τάξη όλου του κόσμου, έτσι οι ιμπεριαλιστές συνασπίστηκαν για να την καταπνίξουν.
Η Ελλάδα συμμετείχε με το Α’ Σώμα Στρατού, αποτελούμενο από τρεις μεραρχίες, με 23.351 στρατιώτες.
Ο Ελληνικός Στρατός άφησε στα πεδία των μαχών 141 νεκρούς.
Οι Έλληνες φαντάροι διάβαζαν κρυφά τις προκηρύξεις
Η Ελληνική Κομμουνιστική Ομάδα Οδησσού, απ’ τις πρώτες μέρες της εγκατάστασης των Ελλήνων στρατιωτών στην πόλη, κυκλοφόρησε προκήρυξη γραμμένη στα Ελληνικά, που βρήκε απήχηση ανάμεσα στους στρατιώτες και το περιεχόμενό της συζητιόταν πλατιά.
Αναφέρεται μάλιστα πως:
«Μάταια οι αξιωματικοί τους ζήτησαν να τους παραδοθούν όλα τα αντίτυπα για να τα κάψουν. Οι φαντάροι έκρυβαν τις προκηρύξεις και τις διάβαζαν κρυφά».[1]
Η άμεση επαφή των Ελλήνων στρατιωτών με τους μπολσεβίκους επιβεβαιώνεται και από την επιστολή που έστειλε ο Γάλλος υποστράτηγος Μπουρύ (ή Μπούριους) στον Έλληνα συνταγματάρχη Χρ. Τσολακόπουλο – Ρέμπελο, όπου αναφερόταν:
«Το γραφείον πληροφοριών του στρατηγείου μου επληροφορήθη ασφαλώς ότι οι Ελληνες στρατιώται έχουν έλθει εις συμφωνίαν με τους Μπολσεβίκους και όχι μόνο δεν θα πολεμήσουν εναντίον των, όταν αυτοί επιτεθούν, αλλά θα ενωθούν μετ’ αυτών. Σας παρακαλώ να λάβητε σύντομα μέτρα προς πρόληψιν και ματαίωσιν των σχεδίων τούτων του εχθρού».[2]
Τον Φλεβάρη του 1919, η «Ισβέστια» του Χάρκοβο έγραψε πως 70 Έλληνες στρατιώτες και ένας υπαξιωματικός πέρασαν στον Κόκκινο Στρατό.[3]
Η προσχώρηση Ελλήνων στρατιωτών στους μπολσεβίκους επιβεβαιώνεται και απ’ τον αντισυνταγματάρχη Νεόκοσμο Γρηγοριάδη, διοικητή του ΙΙ Συντάγματος ΠΖ του Εκστρατευτικού Σώματος.
Ο Γρηγοριάδης, όχι μόνο παραδέχεται τη λιποταξία ενός δεκανέα και δύο στρατιωτών, αλλά αποκαλύπτει πως «σκηνοθέτησε» τη… δολοφονία τους, για να μην ακολουθήσουν και άλλοι το παράδειγμά τους!
«Τρόμαξα μια μέρα, που μου ανάφεραν στη Σεβαστούπολη, πως ελιποτάκτησεν ένας δεκανέας και δυο στρατιώτες – είναι κολλητικό το παράδειγμα – τους εξελόγιασεν η μπολσεβίκικη προπαγάνδα.
Έπρεπε να κοπεί το κακό στην αρχή του. Φωνάζω τον αξιωματικό Καραδήμα, των πληροφοριών, και του λέγω κρυφά, χωρίς να πάρει κανείς άλλος είδηση, να ματώσει ένα χιτώνιο κι ένα πουκάμισο, αφού τους βάλει τον αριθμό μητρώου του δεκανέα λιποτάκτη και να κρύψει τη νύχτα με καμιά εξάρτυση (λουριά φυσιγγιοθηκών) σε κανένα απόμερον ακατοίκητο σπίτι.
Να κάνει όμως καλά την ηθοποιία του – να μου τα φέρει λαχανιασμένος, τάχα βρίσκοντάς τα το πρωί, σε πολλούς μπροστά, φωνάζοντας, πως είχε πληροφορίες, ότι οι Μπολσεβίκοι κρατούσαν τον δεκανέα και τους δυο άνδρες σ’ ένα παλιόσπιτο, πήγε με συνοδεία, και να τι βρήκε – τους εσκότωσαν οι άτιμοι!».[4]
Η δυσφορία και η αγανάκτηση που λίγο λίγο κυρίευαν το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα φαίνεται ότι άγγιξαν και αξιωματικούς του.
Έγραψε στο ημερολόγιό του ο στρατιώτης Χρ. Καραγιάννης:
«…είναι μετανοιωμένοι που δήλωσαν να ακολουθήσουν την εκστρατεία στη Ρωσία. Γιατί οι αξιωματικοί ρωτήθηκαν αν ήθελαν να πάνε στη Ρωσία […] κι όσοι δήλωσαν ν’ ακολουθήσουν την εκστρατεία κατά των Ρώσων Μπολσεβίκων τους έδωσε το κράτος 1.000 δραχμές αμοιβή επιπλέον του τακτικού των μισθού.
Τώρα έχουν όλοι μετανοιώσει […] Μεταχειρίζονται τους στρατιώτες, που δεν τους ρώτησε κανείς, όλο με το καλό».[5]
100 χρόνια από την ελληνική επέμβαση στην Ουκρανία – Προλεταριακός διεθνισμός
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική επέμβαση κινητοποίησε υπέρ της σοβιετικής εξουσίας Έλληνες που κατοικούσαν στη Ρωσία, αλλά και άλλους στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ορισμένοι από αυτούς έμελλε να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα μας.
Ανάμεσα σε όσους προπαγάνδιζαν τις θέσεις της νεαρής σοβιετικής εξουσίας συγκαταλέγονταν οι Ιωαννίδης,[6] Μαμέντος και ο Ωρίων Αλεξάκης.
Ακόμα, Έλληνες συμμετείχαν στη «Διεθνή Πανεργατική Ενωση» της Κωνσταντινούπολης, που τύπωνε και κυκλοφορούσε προπαγανδιστικό υλικό στα Γαλλικά, στα Αγγλικά, στα Ελληνικά, στα Ρουμάνικα, στα Ιταλικά κ.λπ.
Ανάμεσα στα μέλη της ομάδας[7] βρίσκονταν οι:
- Σεραφείμ Μάξιμος,
- Ηλίας Ζαχαριάδης,
- Στέφανος Παπαδόπουλος,
- Νίκος Ζαχαριάδης,
- Κώστας Σκλάβος κ.ά.
Στην Ελλάδα, μεγάλο βάρος της διαφωτιστικής δράσης κατά της ιμπεριαλιστικής εκστρατείας στη Ρωσία ανέλαβε ο «Ριζοσπάστης», που κυκλοφορούσε καθημερινά.
Οι δημοσιεύσεις του αφορούσαν τις αντιδράσεις του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος της Ευρώπης μέσω και της αναδημοσίευσης άρθρων του ευρωπαϊκού Τύπου.[8]
Συγκεκριμένα:
- Την αποκάλυψη της συμμετοχής ελληνικών στρατευμάτων στην εκστρατεία («Ριζοσπάστης», 20-2-1919),
- τη δημοσιοποίηση των απωλειών τους,
- την καταγραφή της πορείας των επιχειρήσεων,
- τις συνεντεύξεις με Ελληνες που εγκατέλειψαν την περιοχή
- και τη δημοσίευση των απόψεων της εφημερίδας.[9]
Έτσι, παρά την εκτεταμένη λογοκρισία, ο «Ριζοσπάστης» κατόρθωσε να αναδείξει στους αναγνώστες του την ταξική υπόσταση της νέας εξουσίας και τους πραγματικούς σκοπούς της εκστρατείας, συμβάλλοντας στη διάδοση του προλεταριακού διεθνισμού.
Οι ελληνικές και γαλλικές απώλειες
Τα ελληνικά και γαλλικά στρατεύματα είχαν εκατοντάδες νεκρούς και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη Χερσώνα, οπισθοχωρώντας άτακτα προς την Οδησσό.[10]
Ο Ελληνικός Στρατός άφησε στα πεδία των μαχών 141 νεκρούς (3 αξιωματικούς και 138 στρατιώτες).[11]
Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του ΓΕΣ για την εγκατάλειψη της Σεβαστούπολης:
«Η κατά της Σεβαστουπόλεως εξαπολυθείσα επίθεσις των Ερυθρών, ήτις ενεφάνισε στρατόν ωργανωμένον, πειθαρχούντα και μαχόμενον μετά φανατισμού υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας του, εν συνδυασμώ προς την εξέγερσιν του πλείστου μέρους των κατοίκων της πόλεως κατά των ξένων, έπεισαν τους Συμμάχους ότι έπρεπε να επισπεύσωσι την εκκένωσιν της πόλεως.
Η απόφασίς των αύτη εστηρίχθη επί της πλήρους ανεπαρκείας των διατιθεμένων Στρατιωτικών Δυνάμεων, προς καταπολέμησιν του ολονέν ογκουμένου Μπολσεβικικού χειμάρρου, όστις ηπείλει να παρασύρη και εξαφανίση εν τη δίνη του την εν Κριμαία δράκα των Συμμαχικών Δυνάμεων».[12]
Καθώς οι θέσεις των αντεπαναστατικών δυνάμεων, μπροστά στην ορμητική προέλαση του Κόκκινου Στρατού, έπεφταν η μία μετά την άλλη στις 5-6 Απρίλη 1919 ήρθε και η σειρά της Οδησσού.
Οι Έλληνες όμως στρατιώτες αρνήθηκαν να πολεμήσουν:
«Οι αξιωματικοί ξελαρυγγιάζονται να φωνάζουν: στα όπλα! … Όμως κανείς μας δεν κινείται. Αν δεν μπορούμε να ενωθούμε με τον Κόκκινο Στρατό, όμως δεν θα τον χτυπήσουμε. Θα βοηθήσουμε με την παθητικότητά μας, με το σαμποτάζ, να νικήσει ο Κόκκινος Στρατός του Προλεταριάτου.
Και το κάναμε αυτό! Έξω γινόντανε μάχες. Κανείς μας δεν κινήθηκε να χτυπήσει τους Μπολσεβίκους. Και οι περισσότεροι φαντάροι των Συμμαχικών στρατευμάτων κάνανε το ίδιο… Οι μάχες διήρκεσαν όλη τη νύχτα στα οδοφράγματα. Οι ηρωικοί Μπολσεβίκοι, στήθος με στήθος πολεμώντας με τους αντεπαναστάτες, νικούσαν ως που πήραν όλη την πόλη στα χέρια τους με τη βοήθεια των εργατών που είχαν εξεγερθεί…
Ξημέρωσε. Οι μάχες έχουν σταματήσει στους δρόμους. Μια νύχτα μόνο άρκεσε για να μεταβληθεί η όψη της πόλης. Ως χτες το απόγευμα κυμάτιζαν οι σημαίες των καπιταλιστικών κρατών. Τούτο όμως το πρωί η πόλη βρίσκεται στολισμένη με κόκκινες σημαίες που μετριούνται σε χιλιάδες… Αυθόρμητα όλοι μας, φωνάζουμε στο πλήθος που περνά: Ζήτω η Επανάσταση!»[13]
Σημειώσεις:
[1]. Ορφέας Οικονομίδης: «H Ουκρανική Εκστρατεία και οι Ελληνες φαντάροι», «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τχ. 11/1977, σελ. 56.
[2]. Στο ίδιο, σελ. 56-57 και «Ριζοσπάστης», 19-7-1929.
[3]. Αχιλλέας Μπλάνας: «H φιλία ανάμεσα στο Σοβιετικό και Ελληνικό λαό», «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τχ. 11/1977, σελ. 43.
[4]. Π. Α. Ζάννας: «Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία 1919», «Ερμής», Αθήνα, 1982, σ. 151-152.
[5]. Χρήστος Καραγιάννης: «Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918-1922», εκδ. «Απόστολος Αποστολόπουλος», Αθήνα, 1976, σελ. 71.
[6]. Απλή συνωνυμία με το μετέπειτα μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Γιάννη Ιωαννίδη.
[7]. Αλέκος Κουτσούκαλης: «Η πρώτη δεκαετία του ΚΚΕ (1918-1928)», Αθήνα, 1979, σελ. 77-78.
[8]. «Ριζοσπάστης», 11/2/1919, 13/2/1919, 4/3/1919, 21/3/1919, 7/4/1919 κ.ά.
[9]. «Ριζοσπάστης», 25/2/1919, 21/3/1919, 24/3/1919, 1/4/1919 κ.ά.
[10]. Κώστας Αυγητίδης: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 154.
[11]. Γιάννης Κορδάτος: «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδος», τόμ. ΧΙΙΙ, εκδ. «20ός Αιώνας», Αθήνα, 1959, σελ. 522.
[12]. ΓΕΣ/ΔΙΣ: «Το ελληνικόν εκστρατευτικόν σώμα εις Μεσηβρινήν Ρωσίαν (1919)», εκδ. ΔΙΣ, Αθήνα, 1955, σελ. 241.
[13]. «Ριζοσπάστης», 19/7/1929.
Πηγή: Ριζοσπάστης
